🔊 Yazıyı Sesli Dinle
Amerika Birleşik Devletleri’nde yeni bir kariyere başlamak veya mevcut kariyeri değiştirmek, özellikle göçmenler için çeşitli fırsatlar ve zorluklar barındırır. Bu rehber, yeni gelen göçmenlerden uzun süredir ABD’de yaşayan göçmenlere kadar herkes için kapsamlı bilgiler sunar. Dil öğrenmeden sertifika programlarına, Texas özelindeki kaynaklardan kadın göçmenlere yönelik tavsiyelere kadar pek çok konuda güncel ve güvenilir Amerikan kaynaklarına dayalı önerileri burada bulabilirsiniz. Her bölüm, konunun önemine göre ayrıntılı tavsiyeler ve bilgiler içermektedir.

1. Yeni Gelen Göçmenler ve Uzun Süredir ABD’de Yaşayanlar: Farklı Başlangıç Noktaları ve Öneriler

Göçmenlerin kariyer planlamasında geldikleri zamana ve ABD’de geçirdikleri süreye göre ihtiyaçları değişebilir. Yeni gelen bir göçmen ile yıllardır ABD’de yaşayan bir göçmenin başlangıç noktaları farklıdır. Aşağıda, her iki grup için de özelleştirilmiş tavsiyeler yer almaktadır:

Yeni Gelen Göçmenler

Yeni gelen göçmenler için öncelikler genellikle hızlı bir şekilde iş bulmak (çoğu zaman “survival job” denilen geçici işler) ve aynı anda uzun vadeli bir kariyer planı oluşturmaktır. İlk etapta karşılaşabilecekleri başlıca engeller şunlardır: dil bariyeri, mesleki yeterliliklerin ABD’de tanınmaması, kültürel işyeri farklılıkları ve sınırlı sosyal çevre. Bu engeller nedeniyle ABD’de 2 milyondan fazla yüksek vasıflı göçmenin kendi alanlarında iş bulamadığı belirtilmektedir. Bu durumda yeni gelenlere şu öneriler yapılabilir:

• Kısa vadeli ve uzun vadeli planı dengeleyin: Hemen gelir getirecek bir işe girmeniz gerekebilir, ancak bunu yaparken uzun vadeli kariyer hedefinizi unutmayın. Sadece “iş” odaklı kalmak yerine bir “kariyer bakışı” geliştirin. Geçici bir işe girseniz bile bunu deneyim kazanmak ve ağ oluşturmak için stratejik kullanın. Uzmanlar, sadece bugüne odaklanan bir “iş zihniyetinin” göçmenleri geçici işlerde takılı kalmaya itebileceğini, oysa bir kariyer zihniyetiyle hareket edenlerin her fırsatı bir sonraki basamağa geçiş için planladığını vurguluyor. Örneğin, asgari ücretli bir işte çalışırken bir yandan eğitim/dil kursuna gitmek veya sektördeki kişilerle tanışmak, uzun vadede sizi hedef kariyerinize yaklaştırabilir.
• Kariyer ihtiyaç analizi yapın: Yeni geldiğinizde hemen herhangi bir eğitime veya programa atılmadan önce, neyin gerçekten gerekli olduğunu analiz edin. Bazı göçmenler ilk birkaç yıl ihtiyaç duymadıkları pahalı ve uzun eğitimlere zaman harcayabiliyor. Bunun yerine, önce hedeflediğiniz meslek için tam olarak hangi sertifika veya eğitime ihtiyaç var araştırın. Belki kapsamlı bir üniversite programına gerek kalmadan, kısa bir mesleki kurs veya sektörünüzdeki bir denklik sınavı yeterli olabilir. Bu sayede zaman ve paradan tasarruf ederek odaklanmanız gereken noktalara yönelebilirsiniz.
• Doğru bilgiye erişin ve danışın: Kararlarınızı ne kadar doğru bilgiye dayandırırsanız o kadar başarılı olursunuz. LinkedIn gibi profesyonel sosyal ağları aktif kullanarak hedeflediğiniz alandaki kişilerle iletişime geçin, sorular sorun. Örneğin, aynı sektörde çalışan göçmenlerden veya meslek örgütlerinden tavsiye almak, hangi kursların işe yaradığını veya hangi sertifikaların geçerli olduğunu öğrenmenizi sağlar. Bir kariyer adımı atmadan önce (örneğin bir üniversite programına kaydolmadan), o alanda ABD’de çalışan kişilerden geri bildirim almak faydalıdır. Bir LinkedIn makalesinde, göçmenlere doğru soruları doğru kişilere sormaları, sektör derneklerine katılarak profesyonel gelişim fırsatlarını araştırmaları öneriliyor. Bu şekilde, yanlış yönlendirmelerle vakit kaybetmezsiniz.
• Desteğe açık olun – kaynakları kullanın: ABD’de “American Job Centers” (Amerikan İş Merkezleri) adıyla tüm eyaletlerde bulunan devlet destekli kariyer merkezleri yeni gelenler için çok değerli bir kaynaktır. Bu merkezlerde ücretsiz iş arama yardımı, kariyer danışmanlığı, bilgisayar kullanımı ve eğitim programlarına yönlendirme hizmetleri alabilirsiniz. Örneğin, Houston’da yaşıyorsanız yerel Workforce Solutions ofisine uğrayıp danışmanlık alabilirsiniz. Bu merkezler dil engeli veya sınırlı tecrübesi olanlara özel destek verir, özgeçmiş hazırlamada yardımcı olur ve uygun bir eğitim programı arıyorsanız yönlendirme yapabilir. Yeni geldiğinizde böyle merkezlere başvurmak hızlı adapte olmanızda yardımcı olacaktır.

Uzun Süredir ABD’de Yaşayan Göçmenler

ABD’de uzun zamandır yaşayan göçmenler, başlangıç dönemindeki sorunların bir kısmını aşmış olsalar da (örneğin temel dil becerilerini kazanmış veya belli bir iş deneyimi elde etmiş olabilirler), farklı meydan okumalarla karşılaşabilirler. Örneğin, uzun yıllardır aynı düz seviyede bir işte çalışıp kariyerinde ilerleyememiş veya ülkeye ilk geldiğinde seçtiği işi şimdi değiştirmek isteyen kişiler olabilir. Uzun süredir ABD’de bulunan göçmenler için öneriler şunlardır:

• Durum değerlendirmesi ve kariyer güncellemesi yapın: Uzun yıllardır burada yaşıyorsanız, kendinize kariyer hedefleriniz açısından nerede olduğunuzu sorun. İlk başta zorunluluktan yaptığınız bir işe takılıp kalmış olabilirsiniz. Şimdi, finansal ve yaşamsal olarak daha stabilseniz, kariyerinizi bir sonraki seviyeye taşıma zamanı gelmiş olabilir. Örneğin ilk geldiğinizde dil bilginiz sınırlı diye başladığınız işte (örneğin restoran işi) yıllarca kaldıysanız, artık diliniz geliştiyse ve sistemi öğrendiyseniz daha nitelikli bir alana geçişi planlayın. Bunun için mevcut becerilerinizi ve ilgi alanlarınızı değerlendirin, belki de Türkiye’deki eğitim veya tecrübelerinizi nasıl kullanabileceğinize yeniden bakın. Uzun süredir burada olanlar için kariyer danışmanları veya mentorlar ile görüşmek çok yararlıdır. Hem özel kariyer koçları hem de American Job Center danışmanları bu tür değerlendirmelerde size yardımcı olabilir.
• Eğitim ve denklik fırsatlarını tekrar gözden geçirin: Başlangıçta vakit veya kaynak olmadığından giremediğiniz eğitim programlarına şimdi katılma şansınız olabilir. Örneğin, yıllardır ABD’de yaşayıp yeşil kart veya vatandaşlık sahibi olmuşsanız, artık öğrenci kredilerine veya eyalet içi düşük öğrenim harcına hak kazanmış olabilirsiniz. Bu da üniversite veya kolej eğitiminin maliyetini düşürür. Eğer Türkiye’den bir diplomanız varsa ve burada mesleğinizi yapamadıysanız, denklik süreçlerini tekrar araştırın; bazen yıllar içinde kural ve imkanlar değişebilir. Ayrıca, yıllardır ülke içinde çalışarak kazandığınız becerileri belgelendirecek sertifikalara yönelin. Örneğin, uzun süre bakım sektöründe çalıştıysanız bir “Certified Nursing Assistant (CNA)” sertifikası alarak resmi bir unvan kazanabilirsiniz.
• Networking’i (Ağ Oluşturma) genişletin: Uzun süredir burada olmanın avantajlarından biri, muhtemelen daha geniş bir çevreye sahip olmanızdır. Ancak çevreniz sadece kendi toplumunuzla sınırlı kaldıysa, bunu genişletme vakti gelmiş olabilir. Farklı kültürlerden ve sektörlerden profesyonellerle tanışmak, yeni fırsatların kapısını açar. Uzmanlar, göçmenlerin yalnızca kendi kültür grupları içinde network yapmasının bilgi ve fırsatları sınırlayabileceğini, farklı çevrelere açılmanın kariyer açısından kritik olduğunu belirtiyor. Uzun yıllar burada yaşayan bir göçmen olarak, belki de kiliseniz/caminiz veya etnik dernekleriniz dışında Amerikan meslek kuruluşlarına, seminerlere katılmadıysanız şimdi bu tür etkinliklere zaman ayırın. Örneğin, bulunduğunuz şehirdeki ticaret odası etkinliklerine, mesleki konferanslara veya LinkedIn üzerinden farklı geçmişe sahip kişilerle iletişime geçmeye özen gösterin.
• Kariyer değişikliğinden korkmayın: Eğer uzun süredir burada olmanıza rağmen yaptığınız iş sizi mutlu etmiyorsa veya ilerleme imkanı sunmuyorsa, kariyer değişikliği düşünmek için geç değil. Zaten ABD’de ortalama bir kişi çalışma yaşamı boyunca 5-7 kez kariyer değiştiriyor. Dolayısıyla 10-15 yıl sonra farklı bir alana yönelmek olağan bir durum. Hatta araştırmalar iş gücünün %30’unun her yıl iş değiştirdiğini gösteriyor. Kendinizi tek bir mesleğe mahkûm hissetmeyin; edindiğiniz genel becerileri (iletişim, yönetim, teknik bilgi vb.) başka sektörlere aktarabilirsiniz. Uzun zamandır yaşamanın getirdiği piyasa bilgisi ve dil becerisiyle, belki de yeni gelen birine kıyasla eğitimleri daha kolay tamamlayabilir veya girişimci olmayı düşünebilirsiniz. Bu konuda aşağıdaki bölümlerde çeşitli sektörler ve eğitim imkanları hakkında bilgiler, hangi alanlarda daha hızlı başarı sağlayabileceğiniz konusunda ipuçları verecektir.

2. Dil Öğrenme Yolları: Ücretsiz ve Ücretli İngilizce Kursları (ESL Programları)

İngilizce dil becerisi, Amerikan iş piyasasında başarılı olmanın anahtarlarından biridir. İngilizce seviyeniz arttıkça daha nitelikli işlere girme ve kariyer yapma şansınız da artar. Bu nedenle göçmenler için dil öğrenimi öncelikli bir adımdır. ABD’de göçmenler için İngilizce öğrenebilecekleri birçok ücretsiz veya düşük maliyetli program bulunmaktadır:

• ESL (English as a Second Language) Kursları: ESL, ana dili İngilizce olmayanlar için tasarlanmış İngilizce kurslarıdır. Birçok şehirde halka açık okullar, yetişkin eğitim merkezleri, toplum kolejleri ve kütüphaneler aracılığıyla ücretsiz veya düşük ücretli ESL programları sunulur. Örneğin, Houston’daki Harris County Department of Education (HCDE) yetişkin eğitim programı, başlangıçtan ileri seviyeye kadar tüm seviyelerde ücretsiz İngilizce dersleri vermektedir. Bu kurslar okuma, yazma, telaffuz geliştirme odaklı olup bazen dijital okuryazarlık gibi ek beceriler de kazandırır. Benzer şekilde Dallas College gibi kolejlerin ve bazı kar amacı gütmeyen kuruluşların ESL sınıfları vardır. Bulunduğunuz bölgedeki halk kütüphanesi veya yetişkin eğitim merkezine başvurarak kayıt olabilirsiniz. Birçok yerde minimum yaş ve düzenli devam şartı dışında bir kısıtlama olmadan bu kurslardan faydalanabilirsiniz.
• Toplum Merkezleri ve STK’lar: Kiliseler, göçmen dernekleri veya yerel sivil toplum kuruluşları da sıkça ücretsiz dil kursları düzenler. Örneğin, bazı kiliseler veya hayır kurumları akşamları gönüllü eğitmenler eşliğinde İngilizce konuşma pratiği sınıfları açar. Bu tür ortamlar hem dil öğrenmek hem de sosyal çevre edinmek için faydalıdır. Kütüphane programları da değerlidir; pek çok halk kütüphanesi, İngilizce konuşma kulüpleri veya dil öğrenme kaynaklarına ücretsiz erişim imkânı sunar.
• Ücretli Dil Okulları ve Kolej Kursları: Daha yoğun bir eğitim isteyen veya belirli bir akademik düzey hedefleyenler için özel dil okulları da seçenek olabilir. Kaplan, Berlitz gibi dil okulları ücretli programlar sunar; ancak bunlar maliyetli olabilir. Alternatif olarak, community college (iki yıllık kolej) bünyesinde uygun fiyatlı akademik ESL derslerine kayıt olabilirsiniz. Kolej ESL programları genelde dönemlik kayıt ve ücret ister, ancak öğretim kalitesi ve düzenli müfredat açısından faydalı olabilir. Not: Bazı eyaletlerde, düşük gelirli veya eğitim seviyesi düşük yetişkinler için kolejler ücretsiz ESL sunabilmektedir; bölgenizdeki uygulamaları araştırın.
• Online Dil Öğrenme Kaynakları: Son yıllarda dil öğrenimi için çevrimiçi kaynaklar da oldukça popüler. Duolingo, Babbel gibi uygulamalar temel düzeyde pratik sağlar. USAHello gibi göçmenlere yönelik web siteleri, ücretsiz çevrimiçi İngilizce dersleri veya kendi kendine çalışma materyalleri sunar. Örneğin, USAHello’nun “Learn English” (İngilizce öğren) sayfasında seviyelere göre dersler bulunabilir. Ayrıca, MOOC (Massive Open Online Course) platformlarında (Coursera, edX gibi) ücretsiz İngilizce kursları veya dünyaca tanınmış üniversitelerin hazırladığı iletişim dersleri mevcuttur. Bunları kendi hızınıza göre tamamlayabilir, gerekirse küçük bir ücret karşılığında sertifika alabilirsiniz.
• Dil Pratiği ve Bütünleşik Programlar: Dil öğrenmek sadece sınıfta olmaz; günlük hayata karışmak da önemlidir. Yeni gelen göçmenler için ESL entegreli iş programları da bulunmaktadır. Örneğin bazı iş merkezleri, yarı zamanlı işe yerleştirip yarı zamanlı dil eğitimi veren programlar sunabilir. Ayrıca çocuklarınızın okulu aracılığıyla ebeveynlere yönelik İngilizce dersleri olup olmadığını kontrol edin; bazı okul bölgeleri ebeveyn ESL sınıfları açmaktadır.

Dil öğrenirken sabırlı olmak ve pratik yapmaktan çekinmemek gerekiyor. Unutmayın ki dil bariyeri, göçmenlerin kariyerinde aşılması gereken en önemli engellerden biridir. İngilizce seviyenizi yükselttiğinizde iş görüşmelerinde kendinize güveniniz artacak, daha karmaşık görevlere talip olabilecek ve sertifika/üniversite eğitimlerini daha rahat takip edeceksiniz. Bu nedenle, sunulan tüm ücretsiz kaynakları değerlendirin ve mümkün olduğunca dile maruz kalma ortamı yaratın (örneğin, gönüllü olun, İngilizce sohbet gruplarına katılın, işyerinde aktif iletişim kurun).

3. Meslek Edinme ve Değişiklik için Öneriler: Göçmenlerin Başarı Oranı Yüksek Olduğu Sektörler

Göçmenler ABD’nin pek çok sektöründe önemli roller üstlenmekte ve bazı sektörlerde özellikle yüksek temsil oranına sahiptirler. Yeni bir meslek edinirken veya kariyer değiştirirken, hangi alanlarda göçmenlerin başarılı olma ve iş bulma olasılığının yüksek olduğunu bilmek yol gösterici olabilir. Aşağıda sağlık, bilişim (IT), lojistik, inşaat, çocuk/yaşlı bakımı ve hizmet sektörü gibi alanlarda göçmenler için fırsatlar ve dikkat edilmesi gereken noktalar listelenmiştir:

• Sağlık Sektörü: Sağlık sektörü, göçmenlerin yoğun olarak çalıştığı ve başarı elde ettiği bir alandır. Hem yüksek vasıflı (doktor, hemşire) hem de giriş seviyesi (yaşlı bakım görevlisi, hasta bakıcı) pozisyonlarda çok sayıda göçmen istihdam edilmektedir. Örneğin ABD’de doktorların %28’i ve evde bakım hizmetlisi (home health aide) personelinin yaklaşık %38’i göçmenlerden oluşmaktadır. Bu, göçmenlerin sağlık sektöründe ne kadar kritik bir boşluğu doldurduğunu gösterir. Sağlık alanında kariyer yapmak isteyen göçmenler, kendi eğitim seviyelerine uygun bir alt dal seçebilirler:
  • Yüksek vasıflılar: Eğer kendi ülkenizde tıp doktoru, hemşire, diş hekimi gibi bir mesleğiniz varsa ABD’de denklik ve lisans süreci gerekebilir. Bu süreç zorlu olsa da imkânsız değildir; ECFMG, NCLEX gibi sınavlara hazırlık ve dil yeterliliği anahtar rol oynar. Upwardly Global gibi kuruluşlar, göçmen profesyonellerin lisans süreçlerinde rehberlik sunmaktadır.
  • Orta düzey/yeni başlayanlar: Tıp eğitiminiz yoksa bile sağlık sektörüne girmek için sertifika programları mevcuttur. Örneğin Hemşire Yardımcısı (CNA), Hasta Bakım Teknisyeni (PCT), Tıbbi Sekreterlik, Eczane Teknisyenliği gibi kısa süreli kurslarla sertifika alıp sağlık kurumlarında iş bulabilirsiniz. Bu programlar genelde birkaç aylıktır ve topluluk kolejlerinde veya sağlık eğitimi merkezlerinde verilir. Sağlık sektörü, yaşlanan nüfus ve pandemi etkisiyle sürekli eleman arayışında olduğundan, bu alanda iş bulma oranı oldukça yüksektir.
  • Bakım Hizmetleri: Göçmen kadınlar arasında yaşlı veya çocuk bakımı yaygın bir iş koludur. Evde yaşlı bakımı, bakım evlerinde hasta bakımı gibi işlerde talep yüksektir. Özellikle evde bakım görevlilerinin üçte birinden fazlasını göçmenler oluşturuyor. Bu tür işlerde lisans gerekmez ancak kısa eğitimler ve First Aid/CPR gibi sertifikalar faydalı olabilir. Zamanla deneyim kazanarak bakım koordinatörü pozisyonlarına yükselebilir veya kendi bakım hizmeti işinizi kurabilirsiniz. Sağlık sektöründe göçmenler dil bariyerini aştıkça ve gerekli sertifikaları edindikçe hızla yükselebilmektedir.
• Bilişim Teknolojileri (IT) Sektörü: Teknoloji sektörü, yetenek ve bilgiye odaklandığı için göçmenlerin başarıyla entegre olabildiği bir başka önemli alandır. Kodlama, yazılım geliştirme, veri analizi, siber güvenlik gibi dallarda uluslararası bir iş gücü mevcuttur. ABD’de STEM (bilim, teknoloji, mühendislik, matematik) alanındaki çalışanların yaklaşık %23’ü göçmendir, bu da neredeyse her dört teknoloji çalışanından birinin yurt dışı doğumlu olduğunu gösterir. IT sektöründe göçmenlerin özellikle başarılı olma nedenleri:
  • Yetenek ve Sertifikaların Önemi: IT alanında formal bir diploma olmadan da sertifikalar ve pratik yeteneklerle iş bulunabilir. Birçok göçmen, Google, Microsoft, Cisco gibi şirketlerin sertifikaları ile veya bootcamp denilen yoğun kodlama kurslarıyla sektöre giriş yapmaktadır. Örneğin yazılım geliştirme için birkaç aylık bir kodlama bootcamp’ine katılıp sonrasında başlangıç düzeyi bir geliştirici olarak iş bulmak mümkün. Bu sektörde başarı için dil becerisi teknik kavramları anlayacak düzeyde olmalı, ancak mükemmel İngilizce konuşma zorunlu olmayabiliyor – yazılı iletişim ve teknik yetkinlik daha çok ön plana çıkabilir.
  • Uzaktan Çalışma İmkânları: IT sektörü, uzaktan çalışma oranının en yüksek olduğu sektörlerden biridir. Pandemi sonrası dönemde de kalıcı hale gelen remote (uzaktan) iş modelleri sayesinde ülkenin herhangi bir yerindeki şirkete evinizden çalışabilirsiniz. Bu durum özellikle aile sorumluluğu olan göçmenler veya belirli bir şehirde ikamet edenler için fırsat yaratır. 2024 itibariyle ABD’de çalışanların yaklaşık %22,8’i işini en azından kısmen uzaktan yürütmektedir, bu da 35 milyon kişinin evden çalışması demektir. IT işleri bu oranın içinde önemli bir paya sahiptir. Dolayısıyla teknoloji becerileri kazanmak, esnek ve iyi kazançlı bir kariyer kapısı açabilir.
  • H1-B vizesi ve Göçmenlik: Bir not olarak, IT sektörü aynı zamanda yurt dışından yetenek çekmek için H1-B çalışma vizeleriyle bilinir. Eğer ABD’de kalıcı statünüz yoksa dahi, bu sektörde uzmanlaşmak ileride işveren sponsorluğu ile çalışma vizesi almanıza yardımcı olabilir. ABD’de kalıcı oturum izni olan göçmenler için ise sektörde herhangi bir kısıtlama olmadan fırsatlar eşit düzeydedir.
• Lojistik ve Taşımacılık: ABD ekonomisi, büyük ölçüde lojistik ve taşımacılık sektörüne dayanır ve bu alanda ciddi bir iş gücü açığı bulunmaktadır. Tır ve kamyon şoförlüğü göçmenler arasında popüler bir meslek olup, ABD’deki kamyon şoförlerinin yaklaşık %19’u göçmenlerden oluşmaktadır. Benzer şekilde depo yönetimi, dağıtım gibi alanlarda da göçmen işçiler önemli rol oynar. Bu sektörde göçmenlerin başarısını etkileyen unsurlar:
  • Eğitim ve Lisans: Kamyon şoförü olabilmek için Commercial Driver’s License (CDL) denilen ticari sürücü ehliyetine ihtiyaç vardır. Birçok eyalette, birkaç haftalık CDL eğitim programları mevcuttur. Örneğin Texas’ta bazı iş geliştirme merkezleri mültecilere ücretsiz CDL eğitimi dahi sunmuştur. CDL aldıktan sonra uzun yol taşımacılığı, teslimat lojistiği gibi işler bulunabilir. İlk başta zorlu görünse de kamyon şoförlüğü iyi kazanç sağlayabilen ve yüksek talep gören bir iştir. FleetOwner gibi sektör yayınları, ABD’de büyük kamyon şoförlüğü pozisyonlarının yaklaşık %18,6’sının göçmenler tarafından doldurulduğunu bildiriyor.
  • Dil ve İletişim: Lojistik sektöründe iş bulmak için ileri düzey İngilizce şart olmasa da temel düzeyde iletişim ve yol/yük belgelerini anlayacak okuryazarlık gereklidir. Pek çok şirket, özellikle depolarda veya dağıtım merkezlerinde İspanyolca, Çince, Türkçe gibi dilleri konuşan ekipler çalıştırabiliyor. Ancak güvenlik prosedürleri ve müşterilerle iletişim açısından İngilizceyi geliştirmek önemlidir.
  • Yükselme İmkanları: Lojistik alanında deneyim kazandıkça depo şefi, filo yöneticisi, lojistik planlayıcısı gibi daha idari görevlere yükselebilirsiniz. Göçmenlerin bir kısmı bu sektörde bir süre çalışıp kendi nakliye veya kargo işini kurma yoluna da gitmektedir. Örneğin, küçük bir kamyonet alarak yerel taşımacılık işi yapan birçok göçmen girişimci bulunmaktadır.
  • Yerel Destek: Bulunduğunuz eyaletteki iş bulma merkezleri, lojistik eğitimleri konusunda burslar veya ücretsiz kurslar sunabilir (örn. forklift operatörlüğü belgesi gibi). Bu tür kısa eğitimlerle özgeçmişinizi güçlendirebilir, daha güvenli ve yüksek ücretli pozisyonlara geçebilirsiniz.
• İnşaat Sektörü: İnşaat, göçmen işçilerin çok büyük bir bölümünü oluşturduğu bir sektördür. Özellikle Texas, California gibi eyaletlerde inşaat iş gücünün neredeyse yarısına yakını yabancı doğumludur. ABD genelinde inşaat sektöründeki işçilerin yaklaşık %30’u göçmendir; Texas ve California gibi eyaletlerde bu oran %40 seviyesindedir. Bu sektörün göçmenler için önemli özellikleri:
  • İşe Giriş Kolaylığı: İnşaat sektöründe eğitim eşiği düşüktür – beden gücü ve saha becerisi ile başlamak mümkündür. Birçok göçmen, ilk geldiklerinde dil bilmeden inşaat işlerinde çalışma imkânı bulur çünkü ustabaşılar veya ekip arkadaşları genellikle aynı dili konuşabilir. Örneğin, Türk bir göçmen Türk inşaat ekipleriyle, Meksikalı bir göçmen İspanyolca konuşan ekiplerle işe başlayabilir. Bu başlangıç, ABD iş piyasasına adım atmak için hızlı bir yol olabilir.
  • Mesleki Eğitim ve Yükselme: İnşaatta kalıcı bir kariyer düşünülüyorsa, belli alanlarda ustalık ve sertifika önem kazanır. Elektrikçi, tesisatçı, kaynakçı, marangoz gibi uzmanlıklar lisans veya çıraklık programları gerektirir ancak kazançları yüksektir. Örneğin, birkaç yıllık çıraklık (apprenticeship) programlarına katılarak lisanslı elektrikçi olabilir, bu sayede saati $30-40’a varan ücretlerle çalışabilirsiniz. Göçmenler arasında usta düzeyine çıkan çok kişi mevcuttur. Hatta bazıları kendi müteahhitlik şirketini kurarak bağımsız iş yapar. İnşaat sektöründe apprenticeship (çıraklık) programları önemlidir – bu programlar size hem eğitim hem de çalışırken maaş imkânı verir. ABD Çalışma Bakanlığı’nın apprenticeship.gov sitesinden bulunduğunuz bölgedeki çıraklık fırsatlarını arayabilirsiniz.
  • Güvenlik ve Yasal Hususlar: İnşaat işlerindeki en büyük risk, eğer belgesiz/güvencesiz çalışılırsa iş güvenliği ve hak kayıplarıdır. Özellikle belgesiz göçmenler, sigortasız ve tehlikeli koşullarda çalışmaya zorlanabilir. Ancak uzun vadeli bir kariyer için OSHA sertifikaları alarak iş güvenliği bilincine sahip olmak, mümkünse yasal statü elde edip düzenli şirketlerde çalışmak önemlidir. ABD’de inşaat sektöründe maalesef işçilerin taşeron olarak gösterilip hak ettiği sosyal haklardan mahrum bırakıldığı durumlar olabiliyor. Bu nedenle, imkanlar dahilinde, işvereninizin sizi sigortalı ve yasal çalıştırmasına dikkat edin. İlerleyen dönemde yeşil karta veya vatandaşlığa geçildiğinde, inşaat alanında açılan kamu ihalelerinde veya büyük şirketlerde çok daha iyi fırsatlar yakalanabilir.
• Çocuk ve Yaşlı Bakımı (Ev İçi Hizmetler): Göçmen kadınların ve bazen erkeklerin sıklıkla çalıştığı bir alan da ev içi bakım ve hizmet işleridir. Buna çocuk bakıcılığı, yaşlı veya engelli bakımı, ev temizliği gibi işler dahildir. İstatistikler, ABD’de çocuk bakımı sektöründeki çalışanların %22’sinin yabancı doğumlu kadınlar olduğunu göstermektedir – bu oran genel iş gücündeki göçmen kadın oranının çok üstündedir. Yani göçmen kadınlar, Amerika’nın çocuk bakım altyapısının bel kemiğini oluşturuyor denebilir. Bu sektörde kariyer veya iş düşünürken şunları göz önünde bulundurun:
  • Çocuk Bakımı: Eğer kendi çocuklarınız varsa ve ev dışına çıkamıyorsanız, evde çocuk bakmak bir gelir kaynağı olabilir. ABD’de pek çok eyalette, belirli kurallara uyarak evde bir veya birkaç çocuk bakıcılığı yapabilirsiniz. Hatta bazı eyaletler evde bakıcıları kayıt altına alıp onlara eğitimler vermekte (örneğin CPR, ilk yardım). Profesyonel olarak çocuk bakıcılığı yapmak isteyenler au pair ajansları, kreşler veya okul sonrası programlar gibi yerlere de başvurabilir. Bu işte başarılı olmanın anahtarı güvenilir referanslar ve sabırlı, güvenli bir hizmet sunmaktır. Zamanla, özellikle çocuk bakım sertifikaları (CDA – Child Development Associate gibi) alarak veya erken çocukluk eğitimi diploması yaparak bu alanda ilerleyebilirsiniz.
  • Yaşlı/Evde Bakım: Yaşlı bakımı, ABD’de talebin hızla arttığı bir alandır. Göçmenlerin yoğun olarak çalıştığı evde bakım sektöründe (Home Care) her 10 çalışandan 4’ü göçmen olabilir diyebiliriz (resmi istatistiklere göre doğrudan evde bakım %38 civarı göçmen】). Bu alanda genellikle hastaların evine gidip günlük yaşam aktivitelerine yardımcı olunur (banyo, giyinme, yemek vs). Kısa bir eğitimle “Home Health Aide” sertifikası alınabilir. Ayrıca Certified Nursing Assistant (CNA) programı 4-12 hafta arasında değişen kurslarla alınabilir ve bakımevleri, huzurevlerinde işe girilebilir. Bu işler fiziksel efor gerektirse de duygusal tatmin sağlayabilir ve sağlık sektörüne bir giriş noktası olabilir.
  • Temizlik ve Ev İşleri: Ev temizliği, yemek yapma, aşçılık gibi hizmetlerde de birçok göçmen çalışmaktadır. Bu işler genellikle formel bir eğitim gerektirmez, ancak referans ve güven esastır. Zamanla kendi müşteri portföyünüzü oluşturup temizlik hizmeti işinizi büyütebilirsiniz. Örneğin, başlangıçta bir temizlik şirketinde çalışırken dilinizi ve müşteri ilişkilerinizi geliştirip, ileride kendi temizlik şirketinizi kurabilirsiniz.
  • Haklarınızı Bilin: Ev içi hizmet sektöründe çalışan göçmenlerin bazen kayıt dışı veya sigortasız çalıştırıldığı görülmektedir. Ancak yasal olarak ev işçileri de asgari ücrete, mesai ücretine ve insanlık dışı muameleye karşı yasal korumalara sahiptir. National Domestic Workers Alliance gibi oluşumlar, ev işçilerinin haklarını savunmaktadır. Bu sektörde çalışırken mümkün mertebe yazılı anlaşmalar yapmaya, hak ettiğiniz ücreti almaya ve kötüye kullanılmaya karşı önlem almaya dikkat edin.
• Hizmet Sektörü (Restoran, Turizm, Perakende): Göçmenlerin ilk iş deneyimini kazandıkları ve ciddi bir iş gücü oluşturdukları diğer bir alan da geniş hizmet sektörü yelpazesidir. Restoranlarda aşçı veya bulaşıkçı, otellerde kat görevlisi veya resepsiyonist, perakende mağazalarında satış danışmanı veya kasiyer gibi pozisyonlar buna dahildir. Bu alanda göçmen işçilerin oranı yüksektir; örneğin, konaklama ve gıda hizmetleri sektöründe çalışan göçmen kadın sayısı oldukça fazladır (göçmen kadınların en çok çalıştığı ikinci sektör konaklama-yiyecek hizmetleridir). Hizmet sektöründe çalışmayı düşünenlere öneriler:
  • İngilizce Pratik Fırsatı: Restoran ve perakende işleri, İngilizce pratik yapmak için iyi bir fırsattır çünkü sürekli müşteriyle iletişim halindesiniz. İlk başta mutfak gibi arka planda başlasanız bile, dil geliştikçe müşteri ile direkt temas eden pozisyonlara geçmeyi hedefleyin. Bahşiş geliri olan garsonluk, baristalık gibi işler dil ve iletişim beceriniz arttıkça yapabileceğiniz ve geliri yükseltebileceğiniz işlerdir.
  • Esnek Çalışma ve İlerleme: Hizmet sektörü genelde esnek saatlere sahiptir; bu da eğitim alıyorsanız veya çocuk bakımı ayarlamanız gerekiyorsa avantaj olabilir. Ayrıca, giriş seviyesi bir çalışan olarak başlayıp zamanla şef, müdür, mağaza sorumlusu gibi rollere yükselebilirsiniz. Örneğin bir markette kasiyerlik yaparken, düzenli ve güvenilir bir eleman olursanız bölüm şefi veya mağaza müdür yardımcılığına terfi etmek mümkündür. Göçmenlerin iş ahlakı ve farklı dil avantajları sayesinde turizm ve hizmette yöneticilik pozisyonlarına geldiği çokça örnek vardır.
  • Eğitim ve Sertifika: Bazı alt sektörlerde küçük eğitimler faydalı olabilir. Örneğin, gıda sektörü için ServSafe sertifikası (gıda güvenliği) almak hem iş bulmayı kolaylaştırır hem de işveren gözünde sizi değerli kılar. Otelcilik için topluluk kolejlerinin “Hospitality Management” kursları veya sertifikaları iş terfilerinde etkili olabilir. Perakendede ise büyük perakende zincirleri kendi eğitim programlarını sunar; bundan faydalanarak ABD’de kurumsal iş kültürünü öğrenebilirsiniz.
  • Müşteri Hizmetlerinde Bilingual Fırsatlar: Eğer hem İngilizce hem de başka bir dili akıcı konuşuyorsanız (örneğin İspanyolca, Çince, Fransızca, Türkçe vb.), bu dil beceriniz hizmet sektöründe size artı değer katar. Birçok şirket bilingual (iki dil bilen) eleman aramaktadır. Örneğin, Türk nüfusun yoğun olduğu bir bölgede Türkçe bilen bir banka memuru veya müşteri temsilcisi aranabilir. Bu nedenle dil yeteneğinizi özgeçmişinizde belirtin ve dilli pozisyonları kovalamaktan çekinmeyin.

Özetle, göçmenler için başarı şansı yüksek sektörler çok çeşitlidir. Sağlık ve teknoloji gibi alanlar daha yüksek gelir ve kariyer potansiyeli sunarken, lojistik, inşaat, hizmet gibi sektörler hızlı iş bulma ve giriş imkânı sağlar. Kendi ilgi alanınıza, fiziksel koşullarınıza ve eğitim durumunuza göre bir yol seçebilirsiniz. Unutmamak gerekir ki ABD’de iş piyasası dinamik ve birçok alanda iş gücüne ihtiyaç var; göçmenler de bu ihtiyacın önemli bir parçası haline gelmiştir. Örneğin, sadece inşaat sektöründe 2024 yılında 500 binin üzerinde yeni işçiye ihtiyaç duyulacağı öngörülmektedir – bu da göçmenler için büyük bir fırsat kapısı demektir. Seçeceğiniz alanda kararlı olup kendinizi geliştirdiğiniz sürece, göçmen olmanız bir dezavantaj değil aksine farklı bakış açısı ve çalışma azmiyle sizi öne çıkaran bir özellik olabilir.

4. Sertifika Programları: Ücretli ve Ücretsiz Seçenekler, Yaşa ve Deneyime Göre Uygunluk

Yeni bir meslek edinmek veya mevcut meslekte ilerlemek isteyen göçmenler için sertifika programları hızlı ve odaklı bir eğitim imkânı sunar. Sertifika programları, belirli bir mesleki beceri veya bilgiyi kazandıran kısa süreli kurslar olarak tanımlanabilir. Üniversite diploması kadar uzun ve genel içerikli olmayıp daha pratik ve işe yönelik olmaları ile öne çıkarlar. Hem ücretsiz/ düşük maliyetli kamu kaynaklı sertifika programları, hem de ücretli programlar mevcuttur. Ayrıca, hangi yaş grubunda veya kariyer evresinde olduğunuza bağlı olarak farklı sertifika programları sizin için daha uygun olabilir. Bu bölümde, çeşitli sertifika imkânlarını ve bunların kimler için uygun olduğunu ele alıyoruz:

• Ücretsiz veya Burslu Sertifika Programları: Bütçesi kısıtlı olan veya işsiz konumda bulunan göçmenler için bazı kuruluşlar ve devlet programları ücretsiz sertifika eğitimi sağlamaktadır. Örneğin:
  • Workforce Solutions / CareerOneStop Programları: ABD Çalışma Bakanlığı’na bağlı yerel iş merkezleri (American Job Centers) mesleki eğitim için burs veya ücretsiz kurs imkanları sunabilir. Özellikle düşük gelirli veya işsiz bireyler, yüksek talep gören mesleklerde eğitim almak için WIOA (Workforce Innovation and Opportunity Act) kapsamındaki fonlardan yararlanabilir. Texas’ta Workforce Solutions, sağlık, bilişim, lojistik gibi yüksek büyüme gösteren sektörlerde eğitim almak isteyenlere burs imkânı tanımaktadır. Başvurup kabul alırsanız okul ücretlerinizin tamamı veya bir kısmı karşılanabilir.
  • Toplum Merkezleri ve STK’lar: Bazı kar amacı gütmeyen kuruluşlar, göçmenlere yönelik ücretsiz meslek kursları düzenler. Örneğin, Upwardly Global adlı STK, yurt dışı deneyimli göçmenlere ücretsiz online eğitimler ve belirli alanlarda sertifika programları sunmaktadır; IT, proje yönetimi gibi konularda ücretsiz sertifika programları bile vardır. Yine büyük şehirlerdeki göçmen merkezleri (New York, Chicago vb.) veya mülteci ajansları (IRC gibi) bazen ortaklaşa ücretsiz kurslar açar (örneğin bilişim destek uzmanı, ofis yönetimi, tıbbi tercümanlık gibi).
  • Online Ücretsiz Kurslar (MOOC) ve Sertifikalar: Coursera, edX gibi platformlarda bazı sertifika programları tamamen ücretsiz olarak veya küçük bir ücretle sunulur. Hatta Google, IBM gibi firmalar Coursera üzerinden Google Career Certificates gibi programlar başlattı; IT destek uzmanlığı, veri analitiği, proje yönetimi gibi konularda birkaç aylık online eğitimler mevcut. Bu programların ücretleri oldukça düşüktür (aylık abonelik modeli) ve mali durum uygunsa Coursera finansal yardım da sağlayabilmektedir. Online sertifikaların avantajı, evden kendi hızınızda tamamlayabilmeniz ve bir yandan çalışırken yapabilmenizdir.
  • Kütüphane ve Yerel İnisiyatifler: Bazı yerel kütüphaneler, teknoloji sertifikaları (ör. Microsoft Office uzmanlığı, temel bilişim sertifikaları) için ücretsiz kurslar sunabilir veya LinkedIn Learning erişimi verebilir. Ayrıca büyük şirketlerin sponsor olduğu ücretsiz bootcamp’ler olabiliyor (örn. kadınlar veya azınlıklar için kodlama kampları). Takip ettiğiniz takdirde, ikamet ettiğiniz şehirde ücretsiz program ilanlarına rastlayabilirsiniz.
• Ücretli Sertifika Programları: Ücretsiz imkanlar sınırlı olduğundan veya bazı ileri düzey sertifikalar doğal olarak ücretli olduğundan, birçok göçmen ücretli programlara yönelir. Bunların başlıcaları:
  • Community College Sertifika ve Diploma Programları: İki yıllık kolejler, kısa sertifika programlarından (birkaç ay) iki yıla kadar uzanan önlisans diploma programlarına kadar geniş yelpazede eğitim sunar. Örneğin, hemşirelik (Licensed Vocational Nurse – LVN) sertifikası, elektrik tesisatçılığı sertifikası, web tasarımı sertifikası gibi pek çok program bulunabilir. Bu programlar yerel halka yönelik olduğu için ücretleri üniversitelere kıyasla düşüktür. Ayrıca 18 yaş üzeri her yaş grubu başvurabilir. Community College’lar genelde akşam ve hafta sonu dersleri de sunarak çalışan yetişkinlere esneklik sağlar. Bazı popüler sertifika programları: Bilgisayar Destek Uzmanı, Kaynakçılık, Tıbbi Fatura & Kodlama, Muhasebe Asistanlığı, Kamyon Şoförlüğü (CDL eğitimi) vb.
  • Üniversite Extension (Sertifika) Programları: Birçok üniversite, özellikle de büyük devlet üniversiteleri, sürekli eğitim merkezleri aracılığıyla sertifika programları sunar. Örneğin, proje yönetimi, dijital pazarlama, insan kaynakları yönetimi gibi konularda 6-12 aylık sertifika programları mevcuttur. Bu programlar oldukça saygın olabilir ve sektör tarafından tanınır. Ücreti community college’a göre daha yüksek olsa da tamamen dört yıllık bir derece yapmaktan çok daha kısa sürede sonuç alınır.
  • Özel Akademiler ve Bootcamp’ler: Özellikle teknoloji alanında coding bootcamp diye bilinen yoğun programlar çok popülerdir. Örneğin General Assembly, Flatiron School gibi kurumlar 3-6 aylık yazılım geliştirme, veri bilimi, UX tasarım programları sunar. Bu tür programlar pahalı olabilir (birkaç bin ila on bin dolar arası), ancak çoğu kısa sürede istihdama yönelik eğitim verdiğini iddia eder. Kayıt olmadan önce bu tip kurumların mezun başarı oranlarını araştırmak önemlidir.
  • Profesyonel Sertifikalar: Bir meslek alanında ilerlemek için gerekli olabilecek sertifikalar da vardır. Örneğin Proje Yönetimi alanında PMP (Project Management Professional) sertifikası, insan kaynaklarında PHR sertifikası, muhasebede CPA lisansı gibi. Bu sertifikalar genellikle bir sınavla alınır ve sınava hazırlık kursları vardır. Göçmenler, eğer halihazırda bu alanlarda deneyime sahipse, ilgili sertifika sınavına çalışıp doğrudan sertifikayı almayı hedefleyebilirler. Bu, ABD’li işverenlere yetkinliğinizi göstermede çok etkili olabilir. Örneğin, Türkiye’de mühendislik yapmış bir kişi, proje yönetimi deneyimini belgelemek için PMP sertifikası alırsa ABD’deki firmalara kendini daha iyi tanıtabilir. Sertifika sınavları ücretli ve zorlu olsa da, bir yıllık bir kolej programı yerine kendi kendinize çalışıp sınava girerek daha hızlı sonuca ulaşabilirsiniz.
• Yaş Grubu ve Deneyime Göre Sertifika Seçimi: Sertifika programlarının faydası, her yaş ve deneyim düzeyine uygun bir seçenek bulunabilmesidir.
  • Genç Göçmenler (20’li Yaşlar): Eğer görece gençseniz ve ABD’de kariyerinize yeni başlıyorsanız, sertifika programları size hızlı bir giriş sağlayabilir ancak uzun vadede gerekirse eğitim basamaklarını tırmanmaya devam etmeyi planlayın. Bu yaş grubundakiler, zamanları daha müsait olduğundan, daha kapsamlı programlara (önlisans, lisans) da yönelebilir. Örneğin, 22 yaşında birisi için iki yıllık bir teknik diploma almak mantıklı olabilir çünkü önünde uzun bir çalışma hayatı var. Yine de bir yandan da sertifikalarla hemen işe girip tecrübe kazanabilir. Bu yaş grubu Job Corps gibi tamamen ücretsiz ve konaklamalı programlardan da yararlanabilir – 16-24 yaş arası genç yetişkinlere mesleki eğitim ve diploma sağlayan Job Corps programı ABD genelinde mevcuttur.
  • Orta Yaş (30’lar ve 40’lar): Bu gruptakiler genelde halihazırda bir iş tecrübesine sahip ama değişiklik arayan veya yurtdışı tecrübesini burada belgelemek isteyen kişilerdir. Orta yaşta, uzun süreli üniversite eğitimine dönmek zor olabilir (zaman ve maliyet açısından). Bu nedenle, kısa süreli sertifikalar ve diploma programları ideal çözümdür. Örneğin, 35 yaşında bir göçmen, 4 yıllık yeni bir mühendislik okumak yerine bir yıllık yazılım geliştirme bootcamp’ine gidip sektöre geçiş yapabilir. Yine orta yaş grubunun sorumlulukları daha fazla olabileceğinden (aile, çocuk, kredi borçları vs.), akşam veya online programları tercih etmek gerekebilir. Neyse ki günümüzde bir çok sertifika programı online takip edilebilir durumda. Orta yaşta bir avantaj, muhtemelen hangi alana ilginiz olduğunu daha iyi biliyor olmanız ve iş disiplini kazanmış olmanızdır; bu olgunlukla sertifika programlarını gençlere kıyasla daha verimli tamamlama eğiliminde olabilirsiniz.
  • 40 Yaş Üstü ve Kıdemli Çalışanlar: 40’lı ve 50’li yaşlarda kariyer değiştirmek zor ama imkânsız değil. Bu yaş grubunda kişiler genelde halihazırda bir alanda 15-20 yıllık deneyim taşıyor ama belki fiziksel olarak daha az yorucu veya daha tatmin edici bir işe yönelmek istiyor olabilirler. Böyle durumlarda, deneyiminizi tamamlayan sertifikalar seçmek iyi bir strateji. Örneğin, 25 yıl muhasebe tecrübeniz varsa ama resmi unvanınız yoksa, Certified Bookkeeper gibi bir sertifika ile bunu belgelendirebilirsiniz. Ya da tamamen yeni bir alana merak sardınız (diyelim ki dijital pazarlama), o zaman 6 aylık bir dijital pazarlama sertifikası ile temelleri öğrenip staj/entry level iş kovalamak gerekebilir. 55 yaş ve üzeri için ABD Çalışma Bakanlığı’nın Senior Community Service Employment Program (SCSEP) adlı özel bir programı vardır; bu program düşük gelirli 55+ yaştakileri kısmi zamanlı ücretli işlerde çalıştırarak onlara yeni beceriler kazandırır. Örneğin, SCSEP ile bir kar amacı gütmeyen kuruluşta yarı zamanlı çalışırken bilgisayar becerilerinizi geliştirip sonrasında kalıcı işe geçmeniz hedeflenir. Bu tür programlar da değerlendirilebilir.
  • Deneyim Düzeyi: Eğer çok az iş tecrübeniz varsa (örneğin ev hanımıydınız, yeni çalışma hayatına atılacaksınız) öncelikle kısa ve giriş düzeyi sertifikalar moral verici olacaktır. 3 aylık bir ofis yönetimi kursu alıp küçük bir işe girmek, oradan büyümek mümkün. Eğer çok tecrübeliyseniz (kendi ülkenizde yöneticilik yaptınız vb.) ve ABD’de bunu göstermek istiyorsanız, global geçerliliği olan sertifikalara yönelin. PMP, CPA, CISSP (IT güvenlik) gibi sertifikalar deneyimli profesyonelleri burada kanıtlamak için güçlü belgelerdir.

Özetle, sertifika programları “hayat boyu öğrenme” yaklaşımının bir parçasıdır ve göçmenler için ABD iş piyasasına uyum sağlamada önemli bir araçtır. Ücretsiz veya uygun maliyetli seçenekleri araştırarak başlayın; devlet desteklerini, STK programlarını kullanın. Eğer ücretli bir programa yatırım yapacaksanız, bunun size sağlayacağı getiriyi iyi hesaplayın (istihdam oranları, maaş artışı vb.). Unutmayın ki bir sertifika tek başına iş garantisi olmasa da, bilgi birikiminizi somutlaştırıp işverenlere güven verir. Ayrıca öğrenme sürecinde sektörle ilgili terimleri, trendleri öğreneceğiniz için iş görüşmelerinde daha bilinçli olursunuz. Hangi yaşta olursanız olun, kendinizi geliştirmeye açık olduğunuzu göstermek ABD’de olumlu karşılanır. Birçok işveren, yıllar sonra kariyer değiştirmek için eğitim almış adaylara saygı duyar çünkü bu kişiler kendini yenileyebilme azmini göstermiştir.

5. Online ve Yüz Yüze Eğitim Platformları ve Okullar (Coursera, edX, Community College’lar vs.)

Kariyer değişikliği veya gelişimi sürecinde eğitim almak için günümüzde iki ana yol vardır: çevrimiçi (online) platformlar ve yüz yüze eğitim kurumları. Her ikisinin de avantajları vardır ve göçmenler durumlarına göre ikisini de değerlendirebilirler. Bu bölümde Coursera, edX gibi çevrimiçi eğitim platformları ile community college (topluluk kolejleri) ve benzeri kurumları karşılaştırmalı olarak ele alıyoruz:

• Çevrimiçi Eğitim Platformları: Coursera, edX, Udemy, LinkedIn Learning, Khan Academy gibi platformlar, dünyanın dört bir yanından üniversitelerin ve uzmanların hazırladığı kursları internet üzerinden sunar. Göçmenler için online platformların en büyük avantajı esneklik ve erişilebilirliktir. İster evde çocuk bakarken, ister tam zamanlı işten arta kalan vakitte, kendi hızınızda ders alabilirsiniz. Örneğin Coursera üzerinden University of Pennsylvania’nın bir iş İngilizcesi kursunu veya Google’ın IT destek uzmanlığı sertifika programını almanız mümkündür. Coursera ve edX platformlarında birçok kurs ücretsiz olarak takip edilebilir; sadece sertifika isterseniz ücret ödemeniz gerekir. Hatta bazı programlar tamamen ücretsiz sertifika verebilmektedir veya maddi yardım alabilirsiniz. Online eğitimlerin bir diğer artısı da geniş konu çeşitliliğidir – kodlamadan pazarlamaya, dil eğitiminden veri bilimine kadar binlerce kurs bulunur. Özellikle Coursera’nın Google Career Certificates veya IBM Data Science gibi mesleki paket programları, sıfırdan bu alanlara giriş yapmanızı sağlayacak içerikler sunuyor. Ayrıca online platformlar, dünyanın her yerinden öğrenenlerin bulunduğu topluluklar içerir; forumlarda diğer öğrencilerle etkileşime geçerek ağınızı bile geliştirebilirsiniz. Ancak online öğrenimde öz disiplin şarttır. Kendi kendinizi motive etmeli ve programı tamamlamalısınız. Yine de son yıllarda edinilen tecrübe, birçok kişinin online sertifikalarla iş bulabildiğini gösteriyor – işverenler de bu platformları artık ciddiye alıyor. Örneğin, bir araştırmaya göre LinkedIn üzerinde işe alınan profesyonellerin %70’i yeni beceriler için online öğrenmeyi önemsiyor ve kariyer başarısında kilit görüyor. Sonuç olarak, online eğitim platformları göçmenler için dil geliştirmede, teknik beceri öğrenmede ve Amerikan eğitim içeriklerine erişimde bulunmaz bir fırsattır.
• Yüz Yüze Eğitim Platformları (Okullar ve Kolejler): Geleneksel sınıf ortamında eğitim almayı tercih edenler veya belirli pratik becerileri uygulamalı öğrenmesi gerekenler için yüz yüze programlar vazgeçilmezdir. Community College’lar, bu anlamda göçmenler için altın değerindedir. Community college, herkese açık kayıt politikasıyla lise sonrası eğitim veren ve iki yıla kadar programlar sunan kurumlardır. Yetişkin her yaş grubundan öğrenciyi kabul ederler ve genellikle akşam/haftasonu ders seçenekleri bulunur. Bu kolejlerde İngilizce (ESL) kurslarından bilgisayar eğitimine, sağlık teknisyenliği programlarından ticaret becerilerine kadar pek çok seçenek bulabilirsiniz. Örneğin, Houston Community College veya Dallas College gibi okulların yüzlerce mesleki program sunar. Yüz yüze eğitimin avantajı, sınıf ortamında doğrudan eğitmenle ve diğer öğrencilerle etkileşim kurabilmeniz, pratik yapabilmenizdir. Özellikle dil pratiği, laboratuvar uygulamaları veya ekip çalışması gerektiren alanlarda yüz yüze eğitim daha verimli olabilir. Ayrıca sınıf arkadaşlarınızla network oluşturma şansınız olur – bu da bir tür yerel networking anlamına gelir. Community college’lar ücretli olmakla birlikte, ücretleri üniversitelere göre çok daha düşüktür ve bölge sakinlerine (in-district) indirimli tarife uygulanır. Maddi durumunuz kısıtlıysa finansal yardım veya taksitlendirme imkânları da araştırılabilir. Yüz yüze eğitim alabileceğiniz tek yer kolejler değildir; community center (toplum merkezi) denilen yerel merkezlerde de kurslar olabilir, meslek liseleri/teknik okullar akşamları yetişkinlere sertifika eğitimi verebilir. Örneğin bazı liseler, akşamları kaynakçılık veya bilgisayar kursu açarak yerel halka hizmet sunar. Yüz yüze eğitimde devamlılık ve zaman planlaması önemlidir – ders saatlerine fiziksel olarak katılmak gerektiğinden iş ve aile programınızı buna göre ayarlamalısınız.
• Hibrit Modeller ve Diğer Okullar: Bazı programlar hibrit (karma) eğitim sunar, yani derslerin bir kısmı online bir kısmı yüz yüze yapılır. Özellikle pandemi sonrası dönem, eğitim kurumlarını esnek olmaya itti. Örneğin, bir sağlık programının teorik derslerini online alıp, laboratuvarını kampüste yapma şeklinde hibrit uygulamalar mevcut. Bu tür hibrit seçenekler, uzaktan yaşayan veya zamanı kısıtlı olan göçmen öğrenciler için ideal olabilir. Ayrıca üniversitelerin açık öğretim veya extension birimleri de akşam okuluna benzer şekilde çalışan yetişkinlere yönelik yüz yüze kısa kurslar sunabilir (örneğin bir üniversitenin pazarlama sertifikası programı, haftada bir akşam kampüste toplanarak 3 ayda tamamlanabilir).
• Eğitim Platformlarının Tanınırlığı: Hem online hem de yüz yüze aldığınız eğitimlerin işveren nezdinde tanınırlığı önemli bir konudur. Genel olarak, community college ve üniversite sertifikaları geniş kabul görür. Online platform sertifikalarının kabulü ise alana ve işverene göre değişir. Ancak teknoloji sektöründe Coursera/Google sertifikaları veya Udacity nanodegree gibi belgeler giderek daha saygın hale gelmektedir. Özellikle özgeçmişinizde belirttiğinizde ve mülakatta bilgi birikiminizle desteklediğinizde, işverenler nereden öğrendiğinize değil ne bildiğinize odaklanır. Bu nedenle, online vs yüz yüze tercihi yaparken öğrenme stilinize ve yaşam koşullarınıza uygun olanı seçin; yeter ki sonunda o beceriyi gerçekten kazanmış olun.

Sonuç olarak, kariyer değişimi yolculuğunuzda muhtemelen hem online hem yüz yüze kaynaklardan faydalanacaksınız. Örneğin, yüz yüze bir muhasebe kursuna giderken paralelinde online bir Excel eğitimi alabilirsiniz. Bu yöntem, sizi çok yönlü geliştirecektir. Teknoloji çağında “blended learning” (karma öğrenme) sıkça kullanılan bir yöntem oldu. Göçmenler için bilgiye erişimin önündeki engeller kalkmış durumda – internet bağlantınız olduğu sürece Harvard’ın, Google’ın eğitimlerine ulaşabiliyorsunuz. Ayrıca Texas gibi eyaletlerde yaşıyorsanız, hem çevrimiçi hem kampüste öğrenim fırsatları bolca mevcut (bir sonraki bölümde Texas kaynaklarına detaylı değineceğiz). Planlı ve kararlı bir şekilde bu platformları kullanarak kendinizi eğittiğinizde, Amerikan iş piyasasında rekabet gücünüz ciddi oranda artacaktır.

6. Özellikle Texas Eyaletindeki Kaynaklar: Dil Okulları, Meslek Kursları, Destek Merkezleri

Texas, göçmen nüfusunun en yüksek olduğu eyaletlerden biridir – 2023 itibarıyla Texas’ta yaklaşık 5.5 milyon göçmen yaşamaktadır ve bu toplam nüfusun %17.9’una denk gelir. Bu büyük göçmen topluluğu sayesinde eyalet genelinde yeni gelenlerin uyumunu ve istihdamını destekleyen pek çok kaynak ve program geliştirilmiştir. Özellikle Houston, Dallas, Austin, San Antonio gibi büyük şehirlerde dil eğitimi, meslek kursları ve göçmen destek merkezleri yaygın olarak bulunur. İşte Texas özelinde öne çıkan bazı kaynaklar ve fırsatlar:

• Ücretsiz İngilizce Dil Okulları ve Kursları: Texas’ta dil eğitimi konusunda çok sayıda ücretsiz program mevcuttur. Devlet destekli Yetişkin Eğitim ve Okuryazarlık (Adult Education & Literacy – AEL) programları kapsamında, eyalet genelindeki okul bölgeleri ve community college’lar ücretsiz ESL dersleri sunar. Örneğin, Houston’da Harris County Department of Education (HCDE), Dallas’ta Dallas College, Austin’de Austin Community College gibi kurumlar başlangıçtan ileri seviyeye ücretsiz veya sembolik ücretli İngilizce kursları düzenler. HCDE’nin sitesinde belirtildiği gibi, Houston bölgesinde ikamet eden yetişkinler 6 saat/hafta programlara devam şartıyla ücretsiz İngilizce öğrenebilmektedir. Benzer şekilde Dallas College, esnek saatli ve farklı ihtiyaçlara göre (genel İngilizce, iş İngilizcesi, vatandaşlık İngilizcesi gibi) kurslar vermektedir. Bu programlara kayıt için genelde kimlik ve ikamet belgesi yeterlidir; göçmen statünüz ne olursa olsun (vatandaş, yeşil kart, mülteci, vize sahibi vs.) katılabilirsiniz. Ayrıca Texas genelinde kütüphane sistemleri de dil öğrenimine destek verir. Örneğin, Houston Halk Kütüphanesi, çeşitli seviyelerde İngilizce sınıfları ve konuşma kulüpleri organize etmektedir (hatta 70’ten fazla dilde kaynak sunuyorlar). San Antonio gibi şehirlerde kilise destekli ESL kursları yaygındır. Texas Üniversitesi Austin’de CELTA öğretmenlik programı kapsamında ücretsiz İngilizce dersleri verilmektedir. Özetle, Texas’ta yaşayıp İngilizce öğrenmek isteyen bir göçmen, çevresinde mutlaka bir ücretsiz kurs bulabilir.
• Community College ve Teknik Okullar (Meslek Edindirme Kursları): Texas, geniş community college ağı ile ünlüdür. Houston Community College (HCC), Lone Star College, Dallas College, Austin Community College (ACC) gibi kurumlar yüzlerce mesleki program sunar. Bu kolejler hem krediye yönelik diploma programları hem de kısa süreli sertifika kursları düzenler. Örneğin HCC’nin sağlık alanında (hemşire yardımcılığı, tıbbi laboratuvar teknisyeni gibi), bilgi teknolojilerinde (ağ yönetimi, web geliştirme) ve endüstriyel alanlarda (kaynakçılık, HVAC teknisyenliği) sertifika programları vardır. Bazı programlar birkaç ay sürer ve yoğun eğitim içerir. Texas’ta yerel yönetimler ve Teksas İşgücü Komisyonu (Texas Workforce Commission – TWC) işbirliğiyle “Skills Development Fund” gibi projelerle community college’lara fon aktarılır; böylece iş dünyasının ihtiyaç duyduğu becerilerde kurslar açılır. Bu kurslara katılan göçmenler, eğitim süresince belki düşük bir harç ödeyerek veya bazen ücretsiz şekilde meslek öğrenebilirler. Ayrıca TWC AEL programları, mesleki eğitim ile dil eğitimini birleştiren Entegre Eğitim ve Eğitim (Integrated Education and Training – IET) modelleri uygular. Örneğin, Houston’daki HCDE’nin “Express 12” adında bir programı ile öğrenciler 12 haftada yoğun İngilizce + Mesleki beceri kazanarak mezun olabilmektedir. Dallas bölgesinde, Dallas College bünyesinde benzer hızlı programlar mevcuttur. Community college dışında, meslek liseleri (Career Centers) akşamları yetişkinler için kurs açar; örneğin Dallas ISD’nin mesleki eğitim merkezleri, HVAC (ısıtma-soğutma) teknisyeni veya elektrikçi kurslarını halka açabiliyor. Texas ayrıca çıraklık programlarında da aktiftir – Dallas Çıraklık Eğitim Programı, Houston JATC gibi organizasyonlar çeşitli sektörlerde çırak kabul eder.
• İş Bulma ve Kariyer Merkezleri (Workforce Solutions): Texas’ta Amerikan İş Merkezleri, Workforce Solutions adı altında örgütlenmiştir. Eyalet genelinde bölgesel Workforce Solutions ofisleri bulunur (Houston-Galveston bölgesi, Dallas-Fort Worth, Alamo bölgesi gibi). Bu merkezler ücretsiz kariyer danışmanlığı, iş ilanlarına erişim, işe yerleştirme hizmeti, eğitim bursları ve hatta çocuk bakım desteği sunar. Örneğin Houston Workforce Solutions, belirli kriterleri karşılayan ailelere 12 aya kadar çocuk bakım bursu vererek ebeveynin işe gitmesini veya eğitim almasını destekliyor. İş arayan bir göçmen, Workforce Solutions ofisine giderek bir danışmanla görüşebilir, özgeçmişini yazdırabilir, bilgisayar ve internetten ücretsiz faydalanarak iş başvuruları yapabilir. Ayrıca bu merkezler düzenli olarak iş fuarları, işveren buluşmaları organize eder. Texas Workforce Solutions merkezleri, İngilizce seviyesi düşük olanlara özel atölyeler (örneğin basit İngilizce ile iş arama teknikleri) de yapabilmektedir. Özetle, Texas’ta iş ararken mutlaka yerel Workforce ofisinize uğramanız tavsiye edilir; hem kaynakları öğrenir hem de sistem hakkında bilgi sahibi olursunuz.
• Göçmen ve Mülteci Destek STK’ları: Texas, mülteci yerleştirme programlarının da önemli noktalarından biridir. Bu nedenle birçok sivil toplum kuruluşu (STK), göçmenlerin sosyo-ekonomik entegrasyonuna odaklanır. Örneğin:
  • Refugee Services of Texas (RST): Dallas, Austin, Houston, Fort Worth gibi şehirlerde ofisleri bulunan bu kuruluş, mültecilere ve sığınmacılara yardım ederken mesleki uyum programları da yürütür. İş bulma, meslek eğitimi, dil desteği RST’nin hizmetleri arasındadır.
  • Catholic Charities: Katolik Hayır Kurumları, Texas’ın bir çok bölgesinde (örneğin Catholic Charities of Dallas, Catholic Charities of the Archdiocese of Galveston-Houston) mülteci ve göçmen programları yürütür. Bu programlarda iş yerleştirme uzmanları, dil sınıfları, finansal okuryazarlık eğitimleri bulunur. Örneğin Houston Catholic Charities, Refugee Career Pathways projesi ile mültecilere mesleki sertifika edinmeleri için destek vermiştir.
  • BakerRipley (Houston): Houston bölgesinde uzun yıllardır faaliyet gösteren BakerRipley (eski adı Neighborhood Centers), göçmenlere yönelik pek çok hizmet sunar. Dil kursları, GED (lise denklik) hazırlık, sağlık kariyerlerine giriş programları, bilgi teknolojileri eğitimleri gibi çeşitli fırsatları vardır. Ayrıca düşük maliyetli göçmen hukuku danışmanlığı gibi yan hizmetleri de mevcuttur.
  • YMCA International (Houston): YMCA’nin Houston Uluslararası Hizmetler birimi, göçmenlere iş bulma, dil eğitimi ve uyum hizmetleri sunar. Örneğin, Newcomer Workforce Development adında programları bulunmaktadır.
  • Diğer Yerel İnisiyatifler: Dallas’ta International Rescue Committee (IRC) önemli bir aktördür, mesleki eğitim ve iş yerleştirme yapar. Austin’de Caritas of Austin mültecilere iş desteği verir. Ayrıca City of Houston Office of New Americans gibi bazı belediye birimleri de (Houston ve Dallas belediyelerinde ilgili ofisler mevcut) kaynak rehberliği yapmaktadır. Örneğin Houston Belediyesi’nin Uluslararası Birimler Ofisi, şehrin çeşitli noktalarındaki çok amaçlı merkezlerde dil, vatandaşlık ve meslek kurslarının bilgisini tek bir rehberde toplamıştır.
• Çocuk Bakım Desteği ve Aile Hizmetleri: Texas, çalışan veya eğitim alan düşük gelirli ailelere çocuk bakım desteği sağlayan en büyük programlardan birine sahiptir. Workforce Solutions Child Care Services (CCS) adıyla anılan bu program, uygun bulunan ailelerin çocuklarının kreş masraflarını büyük oranda karşılar. Örneğin Houston’da bir anne, tam zamanlı işe başlıyorsa ve geliri belirli bir eşiğin altındaysa Workforce Solutions’a başvurup kreş yardımı alabilir. Bu destek, özellikle kadın göçmenlerin kariyer planlarını kolaylaştıran kritik bir faktördür (Kadın göçmenlerin çalışma hayatına katılımını etkileyen en büyük sorunlardan birinin çocuk bakımı maliyeti olduğu, Upwardly Global’ın 2024 raporunda vurgulanmıştır). Texas ayrıca Pre-K (okul öncesi) programları ile 4 yaşından büyük çocuklar için ücretsiz eğitim sunar (gelir veya dil kriterlerine bağlı olarak). Bu sayede anne babalar çocuklarını güvenle okula gönderip mesai saatlerinde çalışma/okuma imkanı bulabilir.

Texas gibi büyük bir eyalette, kaynaklara erişim bulunduğunuz şehre göre değişebilir. Küçük kasabalarda imkanlar sınırlı olsa da, bölgesel online programlardan faydalanmak veya en yakın şehirdeki merkezle temas kurmak mümkündür. Genel tavsiye, Texas’a yeni geldiyseniz veya burada kariyer planlıyorsanız, önce bir Workforce Solutions ofisine uğrayarak veya websitesini inceleyerek mevcut tüm programların bir dökümünü almaktır. Ayrıca çevrenizdeki göçmen topluluklarıyla iletişimde olun; kiliseler, dernekler ağızdan ağıza bilgi yaymada çok etkilidir. Unutmayın, Texas misafirperver bir eyalettir ve “herkese yer var” mottosuyla ekonomik büyümesini sürdürmektedir. Göçmenler de bu büyümenin ayrılmaz bir parçası olarak, sunulan imkanlardan yararlanıp güçlü bir şekilde topluma entegre olabilirler.

7. Kariyer Planlaması: Hedef Belirleme, Özgeçmiş Hazırlama, İş Başvurusu Süreçleri

Kariyer değişikliği veya gelişimi sürecinde planlı hareket etmek başarıyı getiren en önemli etmendir. Göçmenler için kariyer planlaması yaparken, bir yandan ABD iş piyasasının dinamiklerine uyum sağlamak, diğer yandan kendi güçlü yönlerini ve hedeflerini netleştirmek gerekiyor. Bu bölümde, kariyer hedefi belirleme, Amerikan tarzı özgeçmiş (resume) hazırlama ve iş başvurusu sürecinde dikkat edilecek noktaları ele alıyoruz.

• Kendinizi ve Hedefinizi Tanımlayın: Kariyer planlamasının ilk adımı, ne yapmak istediğinizi ve mevcut durumda neler yapabildiğinizi analiz etmektir. Eğer henüz net bir hedefiniz yoksa çeşitli kaynaklardan faydalanarak bunu belirleyebilirsiniz. Örneğin, ABD Çalışma Bakanlığı’nın MyNextMove ve O*NET Online gibi siteleri, ilgi alanlarınıza göre meslek önerileri ve bu meslekler için gereken becerileri listeler. Bu araçları kullanarak hangi alanlara uygun olabileceğinizi keşfedebilirsiniz. Hedef belirlerken SMART yöntemi (Spesifik, Ölçülebilir, Ulaşılabilir, Gerçekçi, Zamanlı) kullanmak faydalıdır: Örneğin “Önümüzdeki 1 yıl içinde bir muhasebe sertifikası alarak, 2 yıl içinde muhasebe alanında giriş seviyesinde bir işe girmek” gibi somut hedefler koyun. Göçmenler için hedef belirlerken, kendi ülkenizdeki geçmiş deneyimlerinizi tamamen terk etmek zorunda değilsiniz; belki de aynı alanın ABD’deki versiyonunda ilerleyebilirsiniz (doktor → hekim yardımcısı, öğretmen → erken çocukluk eğitmeni, avukat → hukuk asistanı gibi uyarlanmış hedefler). Ya da tamamen yeni bir yön çizebilirsiniz. Önemli olan, karar verip plan yapmaktır. Kariyer koçları, birçok göçmenin rotasız bir şekilde yıllarca aynı işte kaldığını, ancak net bir vizyon çizip plan yapanların küçük adımlarla da olsa ilerleme kaydettiğini belirtmektedir.
• Amerikan Tarzı Özgeçmiş (Resume) Hazırlama: Özgeçmişiniz, iş başvurularında ilk izlenimi bırakan kritik belgedir. Birçok göçmen, kendi ülkesindeki CV formatına alışkın olsa da ABD’de işveren beklentileri biraz farklıdır. İşte Amerikan tarzı özgeçmiş hazırlamak için bazı ipuçları:
  • Uzunluk ve Biçim: Amerikan resume’leri genelde 1 sayfa (en fazla 2 sayfa) olmalıdır, özellikle deneyiminiz 10 yılın altındaysa tek sayfa tutmak tercih edilir. Gereksiz detaylardan arındırılmış, sade bir format kullanın. Adınız ve iletişim bilgileriniz en üstte, ardından “Summary” (Özet) veya “Objective” bölümü (isteğe bağlı), sonra iş deneyimleri ve eğitim bölümleri gelir. Fotoğraf, doğum tarihi, medeni hal, din gibi kişisel bilgiler kesinlikle eklenmez – özgeçmişinizde sadece işle ilgili bilgiler olmalıdır.
  • İçerik: Her iş deneyiminizi, son işinizden geriye doğru kronolojik sırada listeleyin (anti-chronological). Her pozisyon altında madde işaretleriyle sorumluluklarınızı ve başarılarınızı belirtin. ABD işverenleri somut başarıları görmeyi sever; örneğin “Satışları %15 artırdım” veya “10 kişilik ekibi yönettim” gibi ölçülebilir veya dikkat çekici noktalar ekleyin. Göçmen olarak önemli bir nokta, yurtdışındaki deneyimlerinizi Amerikan bağlamına oturtmaktır. Örneğin Türkiye’de çalıştığınız şirket tanınmıyor olabilir; o nedenle bir parantez içinde kısaca açıklayın: “ABC Şirketi – Türkiye’nin en büyük 3 inşaat firmasından biri”. Bu şekilde işveren, yabancı deneyiminizin büyüklüğünü anlayabilir.
  • Dil ve Anahtar Kelimeler: Özgeçmişinizi yazarken sektöre özgü terimleri İngilizce karşılıklarıyla kullanın. Ayrıca, başvurduğunuz iş ilanındaki anahtar kelimeleri özgeçmişinizde geçirmeye çalışın (tabii gerçekten o beceriye sahipseniz). Çünkü birçok şirket özgeçmişleri ATS (Applicant Tracking System) denilen yazılımlarla tarar ve belirli anahtar kelimeler yoksa eleme yapar. Örneğin ilan “project management” diyorsa, siz “project coordination” yazdıysanız eşleşmeyebilir, mümkünse aynı terimi kullanın.
  • Resume vs. CV Farkı: ABD’de genelde “resume” terimi kullanılır ve yukarıda bahsedilen kısa formatı ifade eder. Akademik veya araştırma pozisyonlarına başvuruyorsanız daha detaylı bir “CV (Curriculum Vitae)” istenebilir, ancak çoğu pozisyon için 1-2 sayfalık resume yeterlidir.
  • Transfer Edilebilir Beceriler: Eğer kariyer değiştiriyorsanız ve yeni alanda doğrudan deneyiminiz yoksa, özgeçmişinizde transferable skills denen, alandan bağımsız becerilerinize vurgu yapın. Örneğin iletişim, problem çözme, ekip yönetimi, dil becerileri gibi özellikler sektör değiştirirken bile değerlidir. Özet kısmınıza “Bilingual professional with experience in team leadership and project coordination” gibi bir cümle koyarak hem dil avantajınızı hem yönetsel becerinizi vurgulayabilirsiniz.
  • Referanslar: ABD formatında genellikle özgeçmişe “Referanslar istenirse verilecektir” yazmak yeterli; referans kişi iletişim bilgilerini resume üzerine yazmıyoruz. Ancak referanslarınız hazır olmalı; önceki patronlarınız veya öğretmenleriniz gibi kişiler, başvurduğunuz iş sorarsa sizin hakkınızda konuşmaya hazır olsunlar. Göçmenseniz ve referanslarınızın çoğu yurt dışındaysa, LinkedIn üzerinden Amerikalı meslektaşlar edinip onlardan referans istemeyi de düşünebilirsiniz.
• Amerikan özgeçmişi hazırlamak bir sanattır ve sürekli gelişir. USAHello gibi siteler göçmenlere özel “ABD tarzı özgeçmiş yazma 10 ipucu” listeleri yayımlamıştır ve örnek şablonlar sunmaktadır. Bu kaynaklardan yararlanarak kendi özgeçmişinizi şekillendirebilirsiniz. Unutmayın, özgeçmişiniz sizin reklamınız gibidir; kısa ama etkili olmalı, işverene “Bu adayı görüşmeye çağırmalıyım” dedirtmelidir.
• İş Başvurusu Süreçleri: Özgeçmişinizi hazırladıktan sonra iş arama ve başvuru sürecine geçebilirsiniz. ABD’de iş bulmak için yaygın yöntemler şunlardır:
  • Online İş İlanları: Indeed, LinkedIn Jobs, Glassdoor, Monster gibi sitelerde milyonlarca iş ilanı bulunur. Filtreleme yaparak konum, sektör, pozisyon seviyesine göre arama yapabilirsiniz. Başvuruların çoğu bu platformlar üzerinden veya direkt şirketin kendi kariyer sayfasından yapılır. Başvuru yaparken özgeçmişinizi yüklüyor ve çoğu zaman çevrimiçi formları dolduruyorsunuz. Formlarda göçmenlik statünüz, çalışma izniniz, eşit fırsat verileri vb. sorulabilir; dürüstçe yanıtlayın (çoğu işveren yeşil kart/vatandaş olmayanları da işe alabilir, ancak vize sponsorluğu istemediğinizi belirtmeniz gerekebilir).
  • Ön Yazı (Cover Letter): Bazı başvurularda opsiyonel, bazılarında zorunlu olan cover letter, işe özel yazdığınız kısa mektuptur. Bu mektupta o iş için neden uygun olduğunuzu ve motivasyonunuzu anlatırsınız. Göçmenler için cover letter, kendi hikayelerini kısaca anlatma fırsatı da olabilir. Örneğin “Türkiye’de 5 yıl öğretmenlik yaptıktan sonra ABD’ye taşındım ve burada erken çocukluk eğitimine tutkuyla devam etmek istiyorum” gibi bir cümle, hem deneyiminizi hem motivasyonunuzu gösterir. Cover letter’ınızı her başvuruya göre özelleştirin, aynı mektubu her işe yollamayın.
  • Networking ile İş Bulma: Her ne kadar online başvurular temel yöntem olsa da, işlerin büyük bir kısmı network ile bulunur. Araştırmalar, işlerin %70-80’inin hiç ilan edilmeyip, çalışan tavsiyesi vb. yollarla doldurulduğunu gösteriyor. Bu nedenle, 8. bölümde detaylı ele alacağımız networking yöntemlerini kullanarak, tanıdıklar vasıtasıyla da iş fırsatları kovalamalısınız. Örneğin gittiğiniz bir topluluk merkezi etkinliğinde tanıştığınız biri, çalıştığı şirketteki açık pozisyonu size önerebilir.
  • Mülakatlar: Başvurularınız sonucunda görüşmeye (interview) çağrıldığınızda, bu sürece de hazırlıklı olun. Amerika’da iş mülakatları genellikle davranışsal sorular etrafında döner. “Bana zor bir proje örneği ver ve nasıl başa çıktın” veya “Müşteriyle sorun yaşadığın bir durumu anlat” gibi sorular sıkça gelir. Bunlara STAR yöntemi (Situation, Task, Action, Result) ile cevap vermek önerilir: Durumu, görevi, aksiyonunu ve sonucu anlatın. Göçmen olarak mülakatta dil bariyeri konusunda endişeleriniz olabilir, ancak önemli olan anladığınızı ve anlaşılabildiğinizi göstermektir. Gerekirse “Could you please repeat or rephrase the question?” diye sormaktan çekinmeyin. Mülakat öncesi, şirketi iyice araştırın (misyonu, ürünleri, kültürü vb.) ve birkaç akıllı soru hazırlayın. ABD kültüründe mülakat sonunda “Bizim sorularımız bu kadar, senin bize sormak istediğin bir şey var mı?” denir, burada mutlaka sorunuz olsun (örneğin “Bu pozisyonda başarıyı nasıl ölçüyorsunuz?” gibi).
  • Takip ve Devam: Mülakattan sonra bir teşekkür e-postası göndermek yaygın bir nezaket ve aynı zamanda sizi hatırlatır. Eğer cevap gelmezse, ilan kapanmışsa moral bozmayın, başvuruya devam edin. İş arama bir sayı oyunudur – belki 50 başvuru yapıp 5 mülakat alıp 1 iş teklifi alacaksınız. Bu normaldir. Özellikle göçmenler için ilk iş en zor olandır, sonra Amerika’da deneyiminiz olduğu için işler daha kolay gelebilir.
• Kariyer Danışmanlığı ve Mentorluk: Eğer kariyer planlaması, özgeçmiş, iş arama gibi konularda profesyonel yardıma ihtiyaç duyarsanız, bunu sağlayan yerler mevcuttur. Workforce Solutions merkezleri zaten bu hizmetleri verir (ücretsiz). Ayrıca bazı STK’lar mentorluk programları sunar; örneğin Upwardly Global’e başvuran göçmen profesyoneller, alanlarında deneyimli bir mentorla eşleştirilebilir ve o kişi özgeçmişinizi düzeltmede, mülakat provası yapmada yardımcı olabilir. LinkedIn üzerinden de mentorluk ağına katılabilir veya doğrudan sektörünüzde başarılı bulduğunuz insanlara ulaşıp tavsiye isteyebilirsiniz. Amerikalılar, kibar bir şekilde yaklaşıldığında genellikle yardımcı olmaya çalışırlar. Yeter ki siz neye ihtiyacınız olduğunu bilin ve sormaya çekinmeyin.

Özetle, kariyer planlaması sabır ve strateji gerektirir. Bir göçmen olarak belki yerlilere göre bir adım geriden başlıyor gibi hissedebilirsiniz, ancak aslında iki kültürlü olmanın getirdiği esneklik ve azim gibi özelliklerle avantaj da taşıyorsunuz. Planlı hedef koymak, bunu küçük adımlara bölmek (örneğin önce dil kursu, sonra sertifika, sonra staj vb.), profesyonel bir özgeçmiş hazırlamak, aktif bir şekilde iş başvurusu yapmak ve network’ünüzü kullanmak birleştiğinde, er ya da geç istediğiniz sonuca ulaşırsınız. Süreç içinde her reddedilmeden ders alarak devam edin. Unutmayın, her yıl milyonlarca göçmen ABD’de iş bulup kariyer yapıyor; siz de gereken adımları attığınızda bu başarı hikayelerinden biri olabilirsiniz.

8. Networking: Topluluk Merkezleri, LinkedIn Kullanımı, Gönüllülük ve Staj Olanakları

Networking (çevre oluşturma), ABD’de iş ve kariyer dünyasının en kritik parçalarından biridir. Özellikle “gizli iş piyasası” denilen ilan edilmeyen işlerin büyük bölümü, tanıdıklar vasıtasıyla doldurulur. İstatistiklere göre işlerin %70’e yakını resmî olarak ilan edilmeden, çalışan tavsiyesi veya bağlantılar aracılığıyla bulunuyor. Bu nedenle, göçmenler için network oluşturmak iş bulma şansını katbekat arttırır. Ayrıca iyi bir profesyonel çevre, kariyer gelişiminizin her aşamasında size destek olur (mentorluk, bilgi paylaşımı, sektör içi itibar vb.). Peki göçmenler networking’i nasıl yapabilir? İşte topluluk merkezlerinden LinkedIn’e kadar çeşitli yöntemler:

• Topluluk Merkezleri ve Yerel Etkinlikler: Bulunduğunuz şehirdeki community center veya cultural center gibi kurumlar, hem sosyal hem profesyonel ağ kurmak için harika yerlerdir. Örneğin bir göçmen derneğinin düzenlediği etkinliklerde kendi milletinizden insanlarla tanışıp iş fırsatları duyabilirsiniz. Ancak networking sadece kendi toplumunuzla sınırlı kalmamalı – yerel Amerikalılarla ve farklı kültürlerden insanlarla etkileşime girmek de önemli. Bu nedenle, belediye veya kütüphane tarafından düzenlenen seminerler, girişimcilik atölyeleri, kariyer günleri gibi etkinliklere katılın. Örneğin, Houston’daki BakerRipley merkezleri veya New York’taki International Center gibi yerler farklı meslek gruplarından insanların bir araya geldiği programlar yapar. Orada tanıştığınız bir kişi, belki ileride sizin iş başvurunuzda referans olabilecek veya sizi doğru kişiye yönlendirebilecek biridir. Ayrıca dini kurumlar (cami, kilise) da bazen işe aracılık edebilir; cemaat içinde boş pozisyonlardan haberdar olanlar bunu paylaşır. Topluluk içinde aktif oldukça “falanca işi arıyor” diye bilinirsiniz ve biri duyarsa sizi önerebilir. Networking’in bir boyutu da karşılıklı yardımlaşmadır: Siz de çevrenizdeki birine yardım ederseniz (mesela dil pratiği, küçük bir iş tavsiyesi), bu ilişki ileride size fayda olarak dönebilir.
• LinkedIn Kullanımı: LinkedIn, profesyonel ağ kurmanın dijital ortamda vücut bulmuş halidir. ABD’de iş dünyasında LinkedIn’e çok önem verilir. Bir LinkedIn profiliniz mutlaka olmalı ve İngilizce olarak, özgeçmişinizin aynası şeklinde düzenlenmeli. LinkedIn’de networking yapmak için şunları yapabilirsiniz:
  • Bağlantı Kurma: Eski iş arkadaşlarınızı, eğitim aldığınız hocaları, tanıştığınız profesyonelleri bağlantı (connection) olarak ekleyin. Tanımadığınız fakat sektörde önemli gördüğünüz kişilere de kibar bir notla istek gönderebilirsiniz (örneğin “XYZ endüstrisinde kariyerimi geliştirmeye çalışıyorum, paylaşımlarınızı ilgiyle takip ediyorum, ağınıza katılmak isterim” gibi).
  • Gruplar ve Etkileşim: LinkedIn üzerinde meslek grupları vardır (örneğin “Project Managers Network” veya “Immigrants in Tech” gibi). Bu gruplara katılıp tartışmalara katılmak, sizi görünür kılar ve benzer ilgi alanındaki kişilerle iletişime geçmenizi sağlar. Ayrıca ana akışta paylaşımlara yorum yapmak da etkileşim kurmanın yoludur. Birisi ilgi alanınıza dair bir yazı paylaştıysa, görüşünüzü belirten bir yorum bırakın. Zamanla isminiz insanlara aşina gelir.
  • Doğrudan Mesaj (Outreach): Özellikle kariyer değiştirme sürecinde iseniz, hedeflediğiniz pozisyonda çalışan kişilerle doğrudan irtibata geçip bilgi alabilirsiniz. Diyelim ki Türkiye’de mühendis idiniz ve ABD’de ürün yönetimi alanına geçmek istiyorsunuz. LinkedIn’den o şirkette ürün yöneticisi olarak çalışan birini bulup mesaj atabilirsiniz: Kısaca kendinizi tanıtıp, bu alana geçiş tavsiyeleri isteyebilirsiniz. Bir LinkedIn makalesine göre, insanlar soru soran göçmenlere genellikle yardımcı olmayı istiyor – doğru soruları sormak ve kibar olmak şartıyla. Cevap veren olmazsa moral bozmayın, birkaç kişiye daha yazın. Mutlaka birileri yanıtlayacaktır.
  • İçerik Paylaşma: LinkedIn profilinizi aktif tutmak için bazen kendi içeriklerinizi de paylaşın. Mesela katıldığınız bir kursun sertifikasını aldınız, bunu kısa bir teşekkür notu ile paylaşabilirsiniz. Veya sektörel bir haberi yorumlayabilirsiniz. Böylece bağlantılarınızın akışında görünürsünüz ve mesleki ilginizi gösterirsiniz.
• Gönüllülük (Volunteer) ve Staj (Internship) Fırsatları: Gönüllü çalışma ve stajlar, hem Amerikan iş deneyimi kazanmak hem de network oluşturmak için paha biçilmezdir. Özellikle ücretli çalışmaya hemen giremeyen yeni gelen göçmenler, başlangıçta gönüllü pozisyonlarla ortama alışabilir. Volunteering yapmanın faydaları:
  • Deneyim ve Referans: Gönüllü olarak çalıştığınız yerde edindiğiniz becerileri özgeçmişinize koyabilirsiniz, ayrıca oradaki bir süpervizörünüz size referans mektubu yazabilir veya referans kişi olabilir. Örneğin, bir göçmen kadın çocukları okula giderken boş vaktinde haftada 2 gün bir hayır kurumunun ofisinde gönüllü sekreterlik yaparsa, birkaç ay içinde Amerikan iş ortamına dair çok şey öğrenir ve referans kazanır.
  • Ağ Genişletme: Gönüllü çalışırken birçok insanla tanışırsınız – diğer gönüllüler, organizasyon çalışanları, faydalanıcılar vs. Bu kişilerle kurduğunuz dostane ilişkiler, ileride bir iş fırsatı duyduklarında sizi hatırlamalarını sağlar. WES (World Education Services) tarafından yayınlanan bir makalede, yeni bir kariyer düşünürken gönüllülüğün hem tecrübe hem de networking açısından müthiş yarar sağladığı belirtiliyor. Hatta gönüllü çalışmanın özgeçmişte iyi durduğu ve mülakatlarda konuşacak bir konu verdiği vurgulanıyor. Yani gönüllülük, sadece topluma katkı değil, aynı zamanda kariyer yatırımıdır.
  • Özgüven ve Dil: Para kazanma baskısı olmadan, gönüllü çalışırken kendinizi deneyebilirsiniz. Bu da özgüveninizi artırır. Ayrıca pratik İngilizce yapmak için de harika bir ortam sunar.
• Göçmenler için uygun gönüllülük alanları: kütüphanelerde dil pratiği programlarında asistanlık, mülteci STK’larında yeni gelenlere mentorluk, okullarda veli – öğretmen çevirmenliği, hastanelerde gönüllü destek, toplu etkinliklerde organizasyon görevlisi vb. Upwardly Global gibi kuruluşlar da deneyimli profesyonelleri kendi programlarında gönüllü mentör olarak kabul edebiliyor; hem yardım edip hem çevre yapabilirsiniz.Stajlar (Internships) ise genelde öğrenciler için olsa da, kariyer değiştiren yetişkinler için de “returnship” veya “externship” adıyla programlar oluşmaya başladı. Özellikle teknoloji ve mühendislik alanında, uzun süre ara vermiş veya sektör dışından gelenlere yönelik 3-6 aylık ücretli staj programları bulunabiliyor. Örneğin, Path Forward adlı organizasyon, ara vermiş profesyonelleri firmalarla eşleştirerek geçici görevlerle yeniden iş hayatına döndürür. Bu tür fırsatları kovalamakta fayda var. Staj döneminde edindiğiniz bağlantılar, çoğunlukla kalıcı işe dönüş yolunu açıyor. Bir araştırmaya göre, staj yaptıktan sonra iş teklifi alanların %70’i o stajı çevreleri vasıtasıyla bulmuş – bu da networking ve staj bağlantısını doğruluyor. Yani halihazırda network’ünüz bir staj imkanı çıkarmasa bile, staj yaparken network ediniyorsunuz.
• Meslek Örgütleri ve Etkinlikleri: Her sektörün kendi profesyonel dernekleri ve ağları vardır (mühendisler odası, muhasebeciler birliği, yazılımcı meetup grupları gibi). Bu organizasyonlara üye olmak veya etkinliklerine katılmak, hem mesleki bilgi akışı sağlar hem de bağlantı kurdurur. Örneğin, PMI (Project Management Institute) üyesi olup yerel bölüm toplantılarına giderseniz, orada tanıştığınız projesinde uzman kişiler size iş ipucu verebilir. Göçmenler ayrıca kendi topluluklarının profesyonel derneklerini de değerlendirebilir; örneğin Amerika’da Türk Mühendis ve Mimarlar Birliği gibi yapılar mevcut. Bu kuruluşlar hem dayanışma sağlar hem de gerektiğinde iş dünyasında birbirine yardımcı olur. Yine de, yukarıda da belirtildiği gibi sadece kendi kültür grubunuzla sınırlı kalmayıp sektörel genel ağlara da karışın.
• Networking’de Kültürel İncelikler: Farklı kültürlerden gelen göçmenler için Amerikalılarla networking ilk başta yapmacık veya zor gelebilir. Ancak ABD kültüründe insanlar genelde yardımseverdir ve farklı geçmişlerden gelenlerin sorularına açıktır, yeter ki siz açık ve nazik olun. Etkinliklerde insanlarla konuşurken kendinizi tanıtın, ne işle uğraştığınızı söyleyin ve karşınızdakine sorular sorun – sadece kendinizi pazarlamaya çalışmayın, doğal bir sohbet ortamı kurun. Bir kartvizitiniz varsa verin veya LinkedIn üzerinden hemen bağlantı kurabileceğinizi belirtin. Networking bir defalık bir eylem değil, süreklilik gerektirir. Tanıştığınız kişilere arada bir mesaj atıp hal hatır sormak, Linkedin’de bir başarılarını kutlamak gibi ufak temaslar ilişkinizi sıcak tutar. Bu şekilde, ihtiyaç anında ulaşmanız daha kolay olur.
• Networking’in Dijital Olmayan Yolları: Bazı geleneksel yöntemler de hala geçerlidir. Örneğin, yerel gazetelerdeki topluluk haberlerine göz atmak, ilginizi çeken bir isimle (mesela sizin sektörden birisiyle) e-posta röportaj talep etmek bile bir network girişimi olabilir. Ya da bir şirkette çalışmak istiyorsanız oradaki çalışanlarla etkinliklerde denk gelmeye çalışmak (örneğin bir konferansta firmanın standına uğramak) etkili olabilir.

Networking sayesinde sadece iş fırsatları değil, aynı zamanda bilgi ağı kazanırsınız. Örneğin sektördeki son trendleri, hangi becerilerin talep gördüğünü, şirketlerin kültürünü hep çevrenizden duyarsınız. Bu da sizi sürekli güncel tutar. Bir atasözü der ki “Networking = Net worth” yani çevreniz servetinizdir. Göçmen olarak belki sıfırdan bir çevre kurmanız gerekiyor, ama adım adım bunu başardığınızda kariyerinizin nasıl ivme kazandığına siz bile şaşırabilirsiniz.

9. Kadın Göçmenler için Özel Yollar: Çocuk Bakım Sorumluluğu Olanlar için Evden Yapılabilecek İşler, Online Eğitim Olanakları ve Uygun Kariyer Fikirleri

Göçmen kadınlar, kariyer planlamasında genellikle ek zorluklarla karşılaşabilir. Özellikle küçük çocuğu olan anneler, dil öğrenimi ve meslek edinme süreçlerini çocuk bakımıyla dengelemek durumundadır. Bu bölümde, kadın göçmenlere (özellikle annelere) yönelik özel tavsiyeler, evden yapılabilecek iş fikirleri, esnek/online eğitim imkanları ve bu yaşam tarzına uygun kariyer seçenekleri sunuyoruz.

• Çocuk Bakımı ve Kariyer Dengesi: Bir anne olarak kariyer değiştirmek veya iş hayatına girmek istiyorsanız, en büyük engel çoğu zaman çocukların bakımı ve ev sorumlulukları olur. ABD’de çocuk bakımı maliyetleri oldukça yüksek – 2023 verilerine göre Amerikan aileleri gelirlerinin ortalama %27’sini çocuk bakımına harcamakta, bir çocuk için yıllık $18,000 (~aylık $1,500) gibi rakamlar söz konusudur. Göçmen kadınların gelir düzeyi genelde daha düşük olduğu için bu yük daha da ağır hissedilir; Upwardly Global’ın bir odak grubunda göçmen kadınların %39’unun yıllık bireysel gelirinin $20,000 altında olduğu, bu gelirle kaliteli bakım karşılamanın imkansız olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak, birçok kadın çalışmak istediği halde çocuk bakımı engeline takılıp işgücünden ayrılmak zorunda kalıyor – nitekim Upwardly Global programına katılan kadınların %43.5’i çocuk bakım zorluğu yüzünden programı bırakmak durumunda kalmış. Bu tablo, kadın göçmenler için özel çözümler gerektiriyor:
  • Devlet Desteklerini Kullanın: Öncelikle 6. bölümde de bahsedilen çocuk bakım bursu (CCS) gibi programları araştırın. Düşük gelirliyseniz ve çalışmak veya eğitim almak istiyorsanız, Texas gibi eyaletlerde bu tür yardımlar mevcut. Ayrıca 4 yaş üstü çocuklarınızı ücretsiz Pre-K okuluna yazdırmak, 3 yaşında Head Start programlarına başvurmak gibi seçenekler var. Bu programlar çocuğunuzu eğitirken sizin saat kazanmanızı sağlar.
  • Aile ve Topluluk Desteği: Eğer geniş aileden destek alma şansınız varsa (eşiniz, anneanne/babaanne, güvendiğiniz akrabalar), bu ağı harekete geçirin. Göçmen topluluklarda genellikle birbirine çocuk emanet etme yaygındır. Örneğin bir arkadaşınızla dönüşümlü çocuk bakımı yapıp karşılıklı birkaç saatlik boş zaman yaratabilirsiniz. Bazı topluluk merkezleri, anneler kurs alırken çocuklarını kısa süreliğine bırakabilecekleri oyun odaları bulundurur – kayıt olduğunuz kurslarda bu imkânı sorun.
  • Zaman Yönetimi ve Planlama: Çocuklar küçükken, kariyer planlaması daha yavaş ilerleyebilir ama tamamen durmak zorunda değil. Uyku saatlerinde veya çocukların okul saatlerinde küçük de olsa adımlar atın. Örneğin bebeğiniz öğle uykusundayken yarım saat online İngilizce dersi; gece uyuduklarında 1-2 saat online sertifika dersi çalışmak gibi. Düzenli az çaba birikir ve sonuç verir.
• Evden Yapılabilecek İş Fikirleri: Çocuk bakım sorumluluğu nedeniyle ev dışında tam zamanlı çalışamayan kadınlar için evden gelir elde etme yolları kurtarıcı olabilir. İşte bazı evden yapılabilecek iş/kariyer fikirleri:
  • Freelance ve Uzaktan Çalışma: Dijital becerileriniz varsa, freelance platformlar aracılığıyla projeler alabilirsiniz. Örneğin Upwork, Fiverr gibi sitelerde Türkçe-İngilizce çeviri, grafik tasarım, yazılım, veri girişi, müşteri hizmetleri gibi sayısız iş imkanı var. Kendi takviminize göre iş seçebilir ve evden yürütebilirsiniz. Ayrıca COVID sonrası dönemde birçok şirket müşteri hizmetleri temsilcilerini evden çalıştırmaya başladı; bazı call center (çağrı merkezi) işleri tamamen evden yapılabiliyor (şirket size gerekli yazılımı sağlıyor). Bu işleri genelde Indeed gibi sitelerde “remote” filtreyle arayabilirsiniz. 2024 itibarıyla ABD çalışanlarının yaklaşık %22’si kısmen de olsa uzaktan çalışıyor, yani uzaktan iş bulma şansı hiç olmadığı kadar yüksek.
  • Online Öğretmenlik/Danışmanlık: Uzman olduğunuz bir konuda online ders verebilirsiniz. Mesela ana diliniz Türkçe ise, italki, Preply gibi platformlarda İngilizce bilen Türklere veya Amerikalılara Türkçe öğretebilirsiniz. Ya da matematik, müzik, yoga, dikiş gibi bir beceriniz varsa, Zoom üzerinden dersler yapabilirsiniz. ABD’de evden özel ders oldukça yaygın. Ebeveynlik tecrübenizi bile danışmanlığa çevirebilirsiniz – bazı platformlar yeni annelere tecrübeli annelerden rehberlik hizmeti sunuyor.
  • Evde Üretim ve Satış: El becerileriniz varsa, el işi ürünler üretip satmak bir seçenek. Örneğin, el örgü bebek kıyafetleri, takı, süs eşyası yapıp Etsy gibi sitelerde satabilirsiniz. Yine evde yemek/katering yapıp satmak (kendi mutfağınızdan çıkıp etkinliklere pasta-börek tedariki gibi) bir seçenektir, fakat bunun için yerel sağlık yönetmeliklerine (“cottage food laws”) uymak gerekebilir. Texas bu konuda görece esnek bir eyalet, belirli koşullarla evde yapılan gıdaların satışına izin veriyor.
  • Blog Yazarlığı / İçerik Üreticiliği: Eğer yazma yeteneğiniz varsa, blog açıp Google reklamlarından gelir elde etmeyi düşünebilirsiniz. Veya YouTube’da bir kanal açıp (mesela göçmen annelere yönelik içerikler, yemek tarifleri vs.) zamanla takipçi kazanarak gelir sağlayabilirsiniz. Bu yol sabır ister ve garanti değil ama başarılı örnekler var.
  • Evde Çocuk Bakımı (Daycare): Kendi çocuğunuza bakarken, evde bir-iki çocuk daha bakarak ek gelir elde edebilirsiniz. Özellikle sizinle benzer durumda çalışmak isteyen diğer annelerin çocuklarına bakıcılık yapabilirsiniz. Texas’ta belirli sayıda çocuğa kadar bakıcı izni olmadan bakılabilirken, daha fazla çocuk bakacaksanız kayıt gerekebilir. Evde mini bir daycare (gündüz bakımevi) kurmak, bazı göçmen kadınların tercih ettiği bir yol – bu sayede hem kendi çocuğu sosyalleşir hem gelir elde ederler. Dikkat edilmesi gereken, evi çocuk güvenli hale getirmek ve bakım kalitesini sürdürebilmektir.
  • Mikro Girişimler: Evinizden küçük ölçekli başka işler de yapabilirsiniz: Örneğin evde terzilik/dikiş işi alabilirsiniz (komşuların kıyafet tamiri, perde dikimi gibi). Ya da eğer araç kullanma imkanınız varsa, çocuğunuz büyüdüğünde Uber/Lyft gibi platformlarda zaman esnekliğine göre çalışabilirsiniz (arabada da belki çocuğunuzu yanınıza alabileceğiniz saatler, gerçi bu çok tavsiye edilmez ama esnekliğiniz var sonuçta). Bazı anneler akşam eşleri eve geldikten sonra birkaç saat Uber gibi işlerle gelir tamamlıyor.
• Online Eğitim ve Kişisel Gelişim: Evden çalışmak isteyen veya bir süre çalışamayacak durumda olan kadınlar için online eğitim hayat kurtarır. Bölüm 5’te bahsettiğimiz Coursera, edX gibi platformlar sayesinde evde çocuk uyurken bile kendinizi yetiştirebilirsiniz. Örneğin bir anne, bebek bakımında geçen bir yılı tamamen boşa geçirmek yerine, günde 1 saat Coursera’dan “Google UX Design” sertifikasına çalışıp yıl sonunda yepyeni bir beceri edinebilir. Online eğitimde en güzel taraf, zaman ve mekan engelinin olmaması. Bazı programlar da özellikle kadınlara yöneliktir: Örneğin #WomenInTech hareketi kapsamında Coursera’da kadınlara burs veren inisiyatifler oluyor, bunları takip edin. Ayrıca, kütüphanelerin sunabileceği ücretsiz LinkedIn Learning üyelikleri ile binlerce kursa erişebilirsiniz. LinkedIn Learning’de iş dünyasına yönelik kısa kurslar (Excel, proje yönetimi, liderlik vb.) bulunur ve bunları tamamladığınızda profilinize ekleyebilirsiniz.
• Kadın Göçmenlere Uygun Kariyer Fikirleri: Çocuk bakım sorumluluğu, esneklik ihtiyacı ve belki kısıtlı zaman gibi etkenler düşünülünce, bazı kariyerler kadın göçmenler için daha uygun olabilir:
  • Esnek / Freelance Kariyerler: Grafik tasarımcı, web geliştirici, dijital pazarlama uzmanı, çevirmen, içerik yazarı gibi işler proje bazlı yapılabilir. Bu alanlara yönelebilirsiniz. Mesela dijital pazarlama kursu alıp küçük işletmelere sosyal medya yönetimi hizmeti verebilirsiniz – saati siz ayarlarsınız. Yeter ki portfolyo ve referans oluşturun.
  • Sağlık Destek Rolleri: Hemşirelik gibi yoğun mesaili işlere girmek anne iken zor olsa da, tıbbi kodlama/billing (faturalandırma), medikal transkripsiyon gibi evden yapılabilecek sağlık ofis işleri mevcut. Tıbbi kodlama kursları online alınabiliyor ve birçok hastane bu işi remote olarak sunuyor.
  • Eğitim ve Bakım: Yarı zamanlı öğretmenlik (özellikle göçmen çocuklara dil desteği veya kendi dilinizde öğretmen yardımcılığı), evde bakıcılık, oyun grubu liderliği gibi işler çocuklarla vakit geçirmenizi de sağlar. Örneğin, bir anne kendi çocuğuyla birlikte gidilen “Mommy and Me” tarzı oyun grupları organize ederek hem kendi çocuğuyla ilgilenir hem diğer annelerden cüzi bir ücret alabilir.
  • Girişimcilik: Kendi işinizi kurmak belki riskli ama kontrol sizde olacağı için anne olarak programınızı ayarlayabilirsiniz. Küçük sermayeli bir iş modeli bulup (online butik, el yapımı ürün satışı, ev yemekleri servisi vs.) bunu deneyebilirsiniz. ABD’de kadınlara ve göçmenlere özel mikro kredi veren kuruluşlar bulunuyor (ACCION, Grameen America vs.). Eğer bir iş fikriniz varsa bu destekleri araştırın.
  • Tekrar İşe Dönüş Programları: Eğer eğitimli ve iş deneyimli bir kadınsanız ama uzun süre ara verdiyseniz, büyük şirketlerin “Returnship” programlarını inceleyin. Goldman Sachs, IBM, PayPal gibi birçok firma kadınların ve bakım için ara vermişlerin dönüşüne özel 10-12 haftalık mentorluklu staj programları açıyor. Bu programlar genellikle esnek saatler ve çocuk dostu politikalar içeriyor.
• Destek Ağları ve Örnek Alınacak Hikayeler: Kadın göçmenler olarak yalnız değilsiniz. Birçok kuruluş ve inisiyatif sizin durumunuzdaki kadınları bir araya getiriyor. Örneğin Moms for Moms grupları, göçmen annelerin hem çocuk bakımı hem kariyer konusunda deneyim paylaşımı yaptığı ağlar var. Facebook’ta bulunduğunuz şehir + “Turkish moms” veya “immigrant mothers” gibi aramalarla gruplar bulabilirsiniz. Bu ağlarda sorular sormak, tavsiye almak çok değerli. Ayrıca başarılı olmuş göçmen kadınların hikayelerini okuyun – örneğin bir mülteci kadın sıfırdan başlayıp kendi restoranını kurduysa, bu size ilham verebilir. Her başarı hikayesi, planlama ve sabırla yazılıyor.

Kadın göçmenler, özellikle anneler, toplumun gizli kahramanları gibidir. Hem aileyi çekip çevirir hem de geleceği inşa ederler. ABD’de kadın olmanın kendi mücadeleleri var (cam tavanlar, ücret eşitsizlikleri vb.), göçmen kadın olmanın da ekstraları var (dil, kültür farkı, izolasyon hissi gibi). Ancak unutmamak gerekir ki Amerikan işgücünde 8.6 milyon göçmen kadın çalışıyor ve bunların önemli bir kısmı ailelerini geçindiren birincil kazanç sağlayıcı konumunda. Yani göçmen kadınlar ekonominin bel kemiğinin bir parçası. Siz de doğru yol ve destekle bu milyonların arasına katılabilir, hem ekonomik özgürlük kazanıp hem de ailenize katkı sağlayabilirsiniz. Küçük adımlarla başlayın, pes etmeyin ve diğer kadınlarla dayanışma halinde olun. “Birlikte güçlüyüz” mottosu, özellikle göçmen kadınlar için çok geçerli.

10. Yaş Gruplarına Göre Kariyer Değişikliği Yaklaşımları ve Tavsiyeler (Gençler, Orta Yaş, 40 Yaş Üstü)

Kariyer değişikliği veya gelişimi her yaşta mümkün olmakla birlikte, farklı yaş gruplarının kendine özgü avantaj ve zorlukları vardır. Göçmenler için de durum benzerdir. 20’li yaşlardaki bir genç göçmenin stratejisi ile 40’larında kariyer değiştirmek isteyen birinin stratejisi farklı olmalıdır. Bu bölümde genç yetişkinler, orta yaşlılar ve 40 yaş üstü (hatta 50+) için kariyer değişimi yaklaşımlarını ve tavsiyeleri ayrı ayrı ele alıyoruz.

• Gençler (20’li Yaşlar ve 18+ Yeni Başlayanlar): Genç göçmenler (örneğin aileleriyle çocuk yaşta gelmiş veya eğitim için gelmiş 20’li yaşlar) kariyer konusunda en esnek ve öğrenmeye açık gruptur. Bu yaş grubuna yönelik tavsiyeler:
  • Eğitime Yatırım Yapın: Gençseniz ve maddi/ailesel imkanınız varsa, olabildiğince eğitim basamaklarını tırmanmaya çalışın. ABD’de lise diplomanız yoksa öncelikle GED sınavına girip denklik alın, sonra imkan dahilinde community college veya üniversitede okuyun. Gençlerin vakti daha bol olduğundan 4 yıllık bir üniversite diploması uzun vadede büyük fark yaratır. ABD iş piyasasında yüksek öğrenim görmek özellikle ilk işi bulmada avantaj sağlar. Eğer hemen üniversiteye girmek istemiyorsanız, 6. bölümde bahsedilen Job Corps programı harika bir fırsat – 16-24 yaş arasındakilere ücretsiz barınma, eğitim ve iş eğitimi sunarak diploma veya sertifika almalarını sağlar. Genç bir göçmen olarak bu gibi programlardan yararlanın.
  • Deneyim Kazanın: Gençken farklı işlerde çalışarak neyi sevip neyi sevmediğinizi keşfedin. Stajlar, part-time işler bulun. Amerika’da gençler genelde lise veya üniversitedeyken yarı zamanlı çalışır; bu hem referans kazanmanızı sağlar hem iş kültürünü öğrenmenizi. Örneğin hafta sonları bir mağazada satış temsilciliği yapmak, hem dil pratiği hem müşteri ilişkisi becerisi kazandırır.
  • Risk Alın ve Esnek Olun: 20’li yaşlarda henüz köklü sorumluluklar (çocuk, ipotek vs.) nadiren olduğundan, daha kolay risk alabilirsiniz. Farklı şehre taşınmak, yeni bir sektöre atılmak, girişimcilik denemek bu yaşlarda daha kolaydır. Göçmen gençler bazen aile baskısıyla “güvenli meslek” (doktor, mühendis vs.) seçmeye yönelebilir ama unutmayın, Amerika’da tutkuyla yapılan özgün işler de başarıya ulaşır. İlginiz sanataysa veya teknoloji start-up’ı kurmaksa, gençken deneyin.
  • Mentor Bulun: Kendinizden biraz daha tecrübeli (30’larında) bir mentor bulmaya çalışın. Bu, üniversitedeki bir hoca, önceki bir süpervizör veya tanıştığınız bir profesyonel olabilir. Mentor, sizin önünüzdeki yılları yaşamış biri olarak tavsiyeleriyle hatalarınızı azaltabilir.
  • Networke Başlayın: Gençlik demek sosyal çevrenin en geniş olduğu zaman demek. Okul arkadaşlarınız, komşularınız, part-time iş arkadaşlarınız – bunlar gelecekte farklı sektörlere dağılacak ve potansiyel birer bağlantı haline gelecek. Bu ilişkileri iyi tutun. LinkedIn profilinizi açın, yavaş yavaş bağlantılar ekleyin, mesleki etkinliklere öğrenciyken dahi katılın (birçok konferans öğrencilere indirimli veya ücretsizdir).
• Orta Yaş (30’lar ve 40’lar Başları): Orta yaş grubunda göçmenler genelde halihazırda bir meslekte belli tecrübeye sahip ancak belki yükselmek veya değiştirmek istiyor, ya da ülkeye bu yaşlarda gelip yeniden başlıyor olabilirler. Bu gruba yönelik tavsiyeler:
  • Transferable Skills’e Odaklanın: Diyelim ki 35 yaşındasınız ve ülkeye geleli birkaç yıl oldu, mevcut işinizde sıkıştınız veya memnun değilsiniz. Bu noktada önceki 10-15 yıllık iş hayatınızda edindiğiniz becerileri masaya yatırın. Liderlik mi öğrendiniz? Teknik beceriler mi var? İletişim mi kuvvetli? Bu becerileri, yeni hedeflediğiniz kariyere nasıl aktarabileceğinize odaklanın. Örneğin, Türkiye’de öğretmenlik yaptınız, burada kurumsal bir işe geçmek istiyorsunuz – vurgulayacağınız beceriler sunum yapabilme, insanları motive edebilme, planlama olacaktır. Orta yaş, tamamen yeni bir alana girmek için biraz planlama gerektirir ama imkansız değildir. Birçok kişi 30’larının ortasında yüksek lisans yapıp farklı sektöre geçiyor veya hobisini işe çeviriyor.
  • Eğitime Devam ama Esnek: Orta yaşta tam zamanlı öğrenci olmak zor olabilir (hem gelir kaybı hem aile sorumlulukları yüzünden). Bu yüzden gece okulları, online programlar, yarı zamanlı yüksek lisanslar ideal çözüm. Örneğin, IT sektörüne geçmek istiyorsanız akşamları 6 aylık bir kodlama bootcamp’ine katılabilirsiniz; 9-5 çalışıp 6-10 okul gibi. Bu yorucu ama geçici bir fedakarlık olacak. Bazı işverenler de çalışanlarına eğitim desteği verir (tuition reimbursement). Mevcut işiniz varsa insan kaynaklarına sorun, belki akşamları bir sertifika yapmanız için maddi destek alabilirsiniz.
  • Aile ile İstişare: Orta yaş grubunda genelde eş ve çocuklar devrede olur. Kariyer değişimi ailenin de hayatını etkileyebilir (gelir değişimi, taşınma, zaman ayrımı vs.). Bu nedenle kararları ailenizle birlikte değerlendirin. Eşinizle iş bölümü yaparak (örneğin siz okuldayken onun çocuklarla ilgilenmesi gibi) süreci yönetin. Destekleyici bir eş ve aile ortamı, orta yaşta dönüşümü kolaylaştırır.
  • Gerçekçi Olun: Yeni bir alana başlarken muhtemelen entry-level (başlangıç seviyesinde) pozisyondan başlamak gerekebilir ve önceki kariyerinizdeki kadar yüksek ücret almıyor olabilirsiniz. Orta yaşta bu zor gelebilir çünkü belli bir yaşam standardına alışmış olabilirsiniz. Ancak bunu bir yatırım dönemi olarak görün. 1-2 yıl dişinizi sıkıp yeni alanda kendinizi kanıtladıktan sonra hızla yükselebilirsiniz. Bu arada bütçenizi planlayın; belki bir süre için giderleri kısmak gerekecek veya bir miktar birikimi kullanmak gerekecek.
  • Networking ve Mentorluk: Orta yaş, network’ünüzün de olgunlaştığı çağdır. Eski iş arkadaşlarınız, okul arkadaşlarınız şimdi önemli yerlere gelmiş olabilir. Onlarla temas kurun. Kariyer değiştirmek istediğinizi duyurun, tavsiye ve referans isteyin. Birçok iş teklifi böyle gelir. Mentor olarak belki daha tecrübeli (50’lerinde) birini bulabilirsiniz. Örneğin, imrendiğiniz bir kariyeri olan, belki göçmenlik tecrübesi yaşamış bir ağabey/abla figürüyle bağlantı kurmaya çalışın.
• 40 Yaş Üstü (50’ler Dahil) ve Kıdemli Yaşlar: 40’lı yaşların ortasından itibaren, özellikle 50’lere gelindiğinde kariyer değişimi hem mental hem fiziksel olarak daha çetrefilli görünebilir. Fakat günümüzde insanlar 60’larına kadar (hatta ötesinde) aktif çalıştığı için 40-50 arası hala üretken çağdır. Bu yaş grubuna öneriler:
  • Yaşa Takılmayın, Deneyime Vurgu Yapın: İş başvurularında veya networking’de yaşınızı bir dezavantaj gibi görmeyin, aksine deneyiminizin getirdiği olgunluğu vurgulayın. Örneğin mülakatlarda “20 yıllık sektör deneyimimle, benzeri kriz durumlarını defalarca yönettim, bu nedenle bu rol için hazırlıklıyım” gibi cevaplar verebilirsiniz. ABD iş kültürü gençliğe değer verir diye düşünülür ama aslında iyi şirketler her yaştan çalışanla dengeli bir ortam ister. Hatta bazı pozisyonlar için olgunluk bir artıdır (ör: danışmanlık, denetim, yöneticilik).
  • Teknoloji ve Trendleri Yakala: 40+ yaş grubunda en çok dikkat çeken ayrım, teknoloji kullanımında olabilir. Genç rakipleriniz son trend yazılımlara, dijital araçlara hakimdi,r siz biraz geride kalmış olabilirsiniz. Bu açığı kapatmak için özel çaba gösterin. Örneğin, yeni bir kariyere niyetliyken o alandaki güncel yazılım/program neyse onu öğrenin. Online kurslarla Excel, PowerPoint, kodlama, sosyal medya kullanımı gibi konularda kendinizi güncelleyin. Bu, “yaşlı ama öğrenmeye kapalı” önyargısını kırar.
  • Sağlık ve Fiziksel Durum: 50’lere yaklaşan göçmenler eğer fiziksel güç gerektiren işlerde çalışıyorsa (örn. inşaat, taşımacılık), vücutları yorulmaya başlayabilir. Bu durumda kariyer değişikliği belki de bir gerekliliktir (beden gücünden bilgi/deneyim gücüne geçiş gibi). Örneğin uzun yıllar şoförlük yapan biri 50’sinde filoları denetleyen bir ofis rolüne geçmeye çalışabilir. Kendi sağlığınızı ve enerjinizi göz önüne alarak, belki masa başı veya yarı zamanlı rollere yönelmeyi düşünebilirsiniz. ABD’de 50+ işçiler için SCSEP programından 6. bölümde bahsetmiştik – bu programla yeni beceriler kazanabilirsiniz.
  • İş Aramada Strateji: Ne yazık ki bazı işverenlerde yaş ayrımcılığı olabiliyor (55 yaşındaki adayı sırf yaşı için elemek gibi). Bunu aşmak için özgeçmişte çok eski yılları çıkarıp son 10-15 yılı vurgulamak gibi taktikler kullanabilirsiniz. LinkedIn’de de çok deneyimliyseniz tüm kariyeri değil ana başlıkları belirtmek yeterli. İş görüşmelerinde dinamizminizi göstermeye çalışın – örneğin maraton koşuyorum diyorsanız bahsedin, bu enerji imajına katkı yapar.
  • Girişimcilik: 40’lar ve 50’ler aslında girişimcilik için de uygun yaş olabilir. Bir ömür birikim yaptınız, piyasa bilgisine sahipsiniz; kendi işinizi kurarak hem patronunuz olur hem belki daha esnek çalışırsınız. Amerika’da orta yaş girişimcileri yaygındır ve hatta başarı oranları gençlere göre daha yüksektir (deneyim sayesinde). Eğer bir iş fikriniz varsa, bunu hayata geçirmek için asla geç değil. Örneğin, 25 yıl kurumsal satış yaptıktan sonra 50 yaşında kendi danışmanlık şirketini kurup başarılı olan pek çok kişi var. Göçmen camiasında da etnik gıda, restoran, ithalat-ihracat gibi alanlarda 40+ yaşında işletme açan çok insan bulunuyor.
  • Emeklilik Planını Gözden Geçir: 50’lere yaklaşırken, kariyer kararı verirken emeklilik birikimi ve haklarını da düşünün. Örneğin, devlet dairesinde çalışmaya başlarsanız belirli yıl sonunda emeklilik hakkı kazanma imkanını hesaplayın. Ya da kendi işinizi kurduysanız, 401k gibi birikimleri ihmal etmeyin. Yani, sadece “şimdi” değil, 10-15 yıl sonrasını da planlayın. Bu yaş grubunda finansal planlama, kariyer planlamasının bir parçası olmalı.

Genel Tavsiye Olarak: Kariyer değişiminin yaşı yoktur. Psikolojik olarak bazen “artık geç kaldım” hissi gelebilir ama unutun bunu. Mesela, 50 yaşında hemşirelik okuluna gidip 53’ünde hemşire olan, 60’ında yazılım öğrenen örnekler mevcut. ABD kültürü, yaşam boyu öğrenmeyi ve ikinci bahar kariyerlerini destekler. Hatta emeklilikten sonra hobisinden gelir elde etmeye başlayan pek çok insan var. Dolayısıyla, içinizdeki öğrenme isteğini ve adaptasyon becerisini koruduğunuz sürece yaşınız engel değil.

Bir de şu var: Yaş grubu ne olursa olsun, göçmenlik tecrübesi size bazı “yumuşak beceriler” kazandırır – belirsizliğe dayanıklılık, kültürlerarası iletişim, problem çözme, yaratıcılık gibi. Bu beceriler tüm yaşlarda ama özellikle olgun yaştaysanız çok değerli hale gelir. Bunları özgeçmişinizde ve mülakatlarda dile getirin. Örneğin, “Yeni bir ülkeye adapte olmak zorunda kaldım, bu sayede değişime hızlı uyum sağlama becerim gelişti” gibi bir cümle, 45 yaşındaki bir adayın aslında ne kadar esnek olabildiğini gösterir.

Son olarak, her yaş grubunda başkalarının deneyimlerinden öğrenmek önemlidir. 20’lerinizdeyseniz 30’larındaki ablaları, 30’larınızdaysanız 40’larındaki ağabeyleri, 50’lerinizdeyseniz benzer yaştaki başarı hikayelerini dinleyin. Bu sayede ufkunuz genişler ve yalnız olmadığınızı görürsünüz. Kariyer değişikliği bir yolculuk ve bu yolculukta ilerlemek için yaş sadece bir sayıdır – önemli olan irade, plan ve çevredir.

Bu rehberde sunulan bilgiler ve tavsiyeler, Amerika’daki güncel kaynaklar ve araştırmalara dayanılarak hazırlanmıştır. Göçmenlik ve kariyer yolculuğu bireyseldir; herkesin koşulları farklı olabilir. Önemli olan, mevcut imkanların farkında olarak kendinize bir yol haritası çizmeniz ve adım adım ilerlemeniz. Amerikan toplumu göçmenlerin katkılarıyla büyümüş bir toplumdur – sağlıkta, teknolojide, hizmette ve daha nice sektörde göçmenler önemli başarılara imza atmıştır. Siz de bu büyük resimde kendi başarı hikayenizi yazabilirsiniz. Unutmayın: Planlayın (hedefinizi koyun), öğrenin (dil, beceri, kültür), uygulayın (işe girin veya kendi işinizi kurun) ve bağlantıda kalın (networking). Bu döngüyü yaşınız veya durumunuz ne olursa olsun devam ettirdiğinizde, kariyer değişikliği bir risk olmaktan çıkıp yeni bir macera haline gelecektir.

Başarılar dileriz! Her adımda kendinize güvenin ve pes etmeyin. Amerika’da bir söz vardır: “The sky is the limit” – yani başarınızın sınırı yok, yeter ki hedefleyin ve çalışın!